MEMAN, MEMANİ AŞİRETİ

Bilinen ve elde edilen resmi ve gayrı resmi kaynaklar özellikle Patnos, Malazgirt, Hakkari, Van, Ağrı,Erciş ve Adilcevaz yöresindeki Memanilerin Badılli aşiretinin bir kolu olduğunu savunur ve Bu bölgelerde yaşayanlar Badıllılara Memani denildiği kabul edilir . Bir çok kaynak Badıllılıların Türkmen Beydilliler ile aynı olduklarını iddia etsede, Gerek Şerefname’de ve gerekse Ünlü Iraklı Milletvekili Muhammed Zeki Emin Bey eserlerinde Badıllıları Diyarbakır ve Urfa yöresi kürt aşiretleri içinde gösterir. Günümüzde Memaniler yukarıda sayılan yerlerden başka Güneydoğuda Fırat nehrinin havzalarında, Urfa,ve Ceylanpınar civarında yaşamaktadırlar. Ticaret ve eğitime çok ilgili olan bir aşiret olup siyasi alanda da aktif rolleri vardır. Memani aşiretinin Mamekanlı aşireti ile bir bağlantısının olup olmadığı veya isim benzerliğinden kaynaklandığı henüz netleştirilmemiştir. Zira Ünlü Iraklı Kürt milletvekili ve kürt tarihçisi Mehmet Emin Zeki Beg'in 13 Mart 1931 yılında yayınladığı Kürtler isimli kitabında Mamekanlıların Malazgirt ve Muş cıvarında yaşayan Ermeni asıllı bir aşiret olduğunu yazar. Büyük ermeni aşireti Mamegon'un kurucusu Kral Mamegonianın torunları olduğunu tahmin ettiğini ifade etmiştir. Ancak Bazı memani büyükleri ve Badıllılar Mamekanlılar ile bağlantılarının olup olmadığını bilmediklerini ancak kesinlikle Ermeni kökenli olmadıklarını israrla vurgulamışlardır. İsim benzerliği olduğu düşünülen bu iki aşiret köken ve geldikleri bölge itibari ile farklılıklar arz etmektedir.Çünkü Memaniler Badıllı aşiretinin bir koludur. Mamekanlılar ise , Hakkari ile İranın Xoy(Khoy) şehirleri arasında bulunan ve Tarihte ipek yoluna evsahipliği yapan Dize şehrinde hakimiyet kurmuş ve bu bölgeden ismini alan Ünlü Dizeyi aşiretinin bir koludur. Özellikle Şemskanlılar ile Şevi, Beli, Mamreşan gibi aşiretlerinde yeri olan Dize Şehrinden Kuzey Irak’ın Erbil Eyaletine yerleştirilmişlerdir. Erbile Bağlı Mahmur,Karaçok ve Kendinav dağı eteklerinde yaşarlarken Dizeyi aşiretinin diğer kolları olan Piran ve Gontola aşiretleri ile birlikte doğu ve güney doğu illerine dağılmışlardır.Ermeniler, Kürtler arasında yaygın bir görüş göre; Gordion dağlarında yaşayan Ermeniler osmanlı zamanında bağımsızlıklarını korumak için İslam'ı benimsemeye zorlandı. Bu durumda Duderi aşireti ile bazı ermeni asıllı aşiretler gibi Mamikonian-satraplık soyundan olduğuna inanılan Kim taron (MUŞ) aşiretleri gibi Mamekanlılarda kürtleşmişlerdir denilmektedir. Moğol ve Tatar saldırıları sırasında savunmasız kalan bazı ermeni aşiretleri Kürtlerin yaşadığı dağlara sığınmışlar ve aralarında erimişlerdir. (1840 ve 1878 tarihleri arasındaki araştırmalar) Alxandr Jaba'nın kitaplaştırdığı Mela Mahmudé Bayezidinin "Adet û Rusumatnameyé Kurdan" isimli eserde 1800'lü yıllrda Bitlis ve Muş Sancağına bağlı olarak 300 Memani ailesinin yaşadığını kayd eder. Bu bilgiler ışığında bir değerlendirme yapıldığında Memaniler ile Mamekaniler arasında bir bağ kurmak biraz zor gibi görünüyor. Ancak bu konu hakkında araştırmalarımız sürüyor. Badıllı aşiretinin bir kolu olarak kabul edilen ve Ağrı Patnos merkez ile köylerinde yaşayan Memaniler ile Badıllıların köyleri şunlardır; Akyemiş köyü , Aktepe köyü, Degirmendüzü köyü , Kurukaya köyü ,Kızıltepe köyü Ovacık Köyü , Üç oymak ,Ürküt köyü,Gökçeali köyü,Köşk köyü,Düzceali köyü,Andaçlı köyü ,Adilcevaz'ın Aydınlar Köyü(Kazoğan) ve Erciş civarı. Sunni olup Şafii mezhebine tabidirler. Kurmaci lehçesi ile konuşan Memaniler hakkında araştırmalarımız sürüyor..İlave ve düzeltmeler yapılacaktır 1987 yılı Aşiretler Raporu verilerine göre Patnos ve hamur İlçe merkezleri ile bu merkezlere bağlı köylerde yaşayan Memaniler hakkında şu bilgiler verilmiştir; Hamur ilçe Merkezi ile Kılıç köyünde yaşayan Memanililerin nüfusu:400 kişi(1987 yılı) Dil:Kırmanç kürtçesi, Din:İslam (Şafii) Patnos'ta Yaşayan Kerem Şahin ailesini lider olarak görürler. Patnos Merkez ile köylerinde yaşayan Memanilerin Nüfusu; 5.670 kişi(1987 Yılı) Din:islam (Şafii), Dil: Kırmanç Kürtçesi, Önde Gelen aileleri;1-Kerem Şahin,2-Alaaddin Esin,3-Zeki Kılıç, 4-Ali İhsan Varol. Yaşadeıkları Yerler; Patnos ilçe Merkezi,Çavuşköy,Demirören,Karatoklu,Kurukaya,Suluca,Akyemiş,Düzceli,Gümbeli,Üçoyma,Ovacık,Gökçalı,Gönlüaçık,Köseler,Ürküt,Değirmendüzü ve Orta Damla köyleri. Van ili Erciş İlçe merkezi ile Bozkaya,Çetintaş ve Aşağı Akçagedik köylerinde yaşayan memanili sayısı 500 kişidir(1987 yılı) Cizre İlçesi Kuştepe,Çatalköy,Ulaş,Yalıntepe, Düzova,Sulak, Tepeönü, Yeşilyurt köyleri. İdil İlçesi, Yalaz,Sırtköy,Akkoyunlu ve Dirsekli köylerinde yaşayan meman veya Memokan'lıların sayısı 1.200 kişidir(1987 Yılı) Tamamı müslüman olup şafii mezhebine bağlıdırlar. Erzurum Karayazı ilçesinde yaşayan Memanililerin sayısı 150 kişidir (1987 Yılı) Burada yaşadıkları yerler şunlardır.Karayazı ilçesi, Sarıçiçek,Selenli ve kırnoka köyleridir.Kırmanç kürtçesi konuşur,tamamı müslüman ve şafii mezhebindendirler. Bilgi ve yorumlarınızı ekleyiniz. Derleme:Memedé Kazım