Baykan ,Bayki Aşireti

Günümüzde Siirt, Baykan, Silvan, Diyarbakır  ve Bitlis gibi doğu - güney doğu illerinde ağırlıklı olarak yaşamaktadırlar.  Tarihleri çok eskilere dayanan  Bilbaşi aşiretinin bir koludur. Bilbaşiler Rojki Aşiretini meydana getiren konfederasyonun bir ayağıdır. Kökenleri, İran’da, Irak’ta, Süleymaniye civarında, Türkiye’de, Erbil’de yaygın halde bulunan büyük ve geniş bir aşirettir. Hemen her kabilesi günümüzde birer müstakil aşiret büyüklüğündedir. İran’daki kısmı Lahican bölgesinde yaşamaktadır. Bunlar Şehrizor bölgesinden buraya gitmişler. Bilbasilerin ana şehirlerinden buraya göç etmelerinin sebebi Baban bölgesinde Mirbasıki kabilesi ile aralarında çıkan bir savaştan dolayıdır.

Bayki veya Baykan aşireti ile beraber Bilbaşi aşiretinin diğer kolları şunlardır: 1- Keleceri, 2- Khrbeli, 3- Bayki, 4- Khiyati, 5- Gori, 6- Breşi, 7- Sekri, 8-Garısi, 9- Bedori, 10- Balekurdi.

Kovalisi(Qewalisi)  aşireti ve bu aşirete bağlı  kollar  ile akraba sayılırlar. Bu kollar şunlardır: 1- Zerduzi, 2- Andaki, 3- Pırtavi, 4- Kovalisi, 5- Kurduki, 6- Suhreverdi, 7-Kaşaği, 8- Xalıdi, 9- Osturki,10- Azizi.

 

Bazı kaynaklar Baykan aşiretinin  Hazreti  Muhammedin(SAV) komutanlarından Halid Bin Velid’in soyundan olduğunu ifade etmektedirler. Ancak bu güne kadar bu tezi destekleyecek net bir belgeye ulaşılamamıştır. Sadece günümüze  kadar anlatıla gelmiş olan rivayetlerden öğreniyoruz. Nüfusları yaklaşık olarak 60.00 kişi civarındadır.

 

KARAKTERİSTİK YAPILARI:

Kürd tarihi belgeleri,Bilbaşilere bağlı bu aşiretlerden övgü ile bahsetmektedir. Kürdistan  kabile ve toplulukları arasında geniş cömertliği, nadir rastlanan iyilikseverliği, üstün cesareti, yüksek alicenaplığı ve övünülecek hamiyeti ile ün yapmıştır. Ayrıca bu aşiretlerin fertleri,doğrulukla, dindarlıkla, gerek sözlerinde ve gerekse davranışlarında son derece güvenilir olmakla, hükümdarlara ve beylere bağlılık ve itaatle tanınmışlardır. Başlarına gelen müsibetler ve felaketlerde bile  vatan topraklarının ve ülkelerinin çıkarlarının savunulması uğrunda itaatlerini sunmaktan geri kalmazlar.

Örneğin  Tarihin çeşitli dönemlerinde, yaşadıkları Bitlis, Hazzo, Siirt ve  Baykanın hükümdarlarını iktidardan uzaklaştıran  zorbaların elinden kimseden yardım almadan  kurtarmışlardır.(Kaynak:Şerefname,ME.B) İşleri iyi kavramaları, savaşlarda ve döğüşlerde gösterdikleri aşırı cesaretleri, felaketlerde kendilerine olan güvenleri ve çalışan, kendisine tevekkül eden kulunu seven Allaha tevekkül etmeleri sayesinde olmuştur.(Şerefname,Kürd Tarihi)

Kanuni Sultan Süleyman’ın  iradesi, Bitlis vilayetini, Sultan’ın sindirici gücünden kaçarak Acem ülkesine sığınan Şemseddin Han’dan almaya çalıştığı zaman, Başta Baykan aşireti olmak üzere, Modkan, Zeydan(Bu aşiret Pinyaşi aşiretinin bir koludur) ve Bilbaşi kolu  anında baş kaldırarak Kanuniye isyan ettiler. Osman devlet adamlarına  üç yıl boyunca isyan bayrağı açtılar. Hatta sultan bunların üzerine ordusu ile yürüme emri verdi, ancak bunlar dağlara sığınarak Osmanlı ordusuna çeşitli taktiklerle saldırıp  boyun eğmediler. Savaş ile Baykan aşiretine boyun eğdiremeyeceğini anlayan sultan, bu kezde siyasi dehasını konuşturarak, Kéfnedur  Vadisinin halkı ile Baykan Aşiretin Hazzo hükümdarı Bahaddin bey aracılığı ile kendine çekti ve Bahaddin Bey’i onların teslim alınması için görevlendirdi. Sonrada Şeyh Emir  Bilbaşi’nin iki oğlu  İbrahim ve Kasım Beyleri yanına çekti ve gözlerini paraya, makama çevirdi. Ve ancak bu şekilde Bitlis’i istila ederek bu aşiretlere boyun eğdirmeye muvaffak oldu.

 

Araştırmalarımız sürüyor, ilave ve düzeltmeler yapılacaktır.

 

Derleme:Memedé Kazım

 

UYARI: Bu sitedeki bütün materyallerin her hakkı saklıdır. İzin alınmadan ve kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz ve kopyalamak suretiyle elektronik ortamda kullanılamaz ve kitaplaştırılamaz.

Not:Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir. Yazılan yorumlardan  hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz...