ATMANEKİ, ETMANEKİ AŞİRETİ

Ünlü kürd tarihçisi Mehmet emin Zeki beg bu aşireti 1931 yılında basılan bir eserinde şöyle tarif etmektedir.

 Yaklaşık olarak 5000 aileden oluşmaktadır(1930 yılı itibari ile) Ağırlıklı olarak göçebe hayatı yaşarlar, oldukça zengin ve ünlü bir aşirettir, çoğunlukla Bitlis ili ile  Botan ve Kurtalan yakınlarında ikamet ederler, Yaz aylarında ise Meşhur Muş ovasına giderler.

Bu ad ve isim altında Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da, Suriye’de, Irak’ta bu isme benzer aşiretler bulunmaktadı. Atma –Etman- Atmalı – Atmani – Atmanki - Etmaneki - Atmaniki gibi isimler kullanmaktadırlar.

Bahsedilen isimlerle karıştırılmaması gerekmektedir. Bu aşiret için sadece Etmaneki, Etmani , Etmaniki - Etmanki gibi isimler kullanmaktadırlar. 

Günümüzde Etmaneki aşireti merkezi Baykan Siirt ve Bitlis  civarıdır. Bu aşiretin tarihte en önemli şahsiyetlerinden biri Reşkotanlı Şemé Xatunun'un oğlu Fılité Qûto ile yol bac'ı (yani yol haracı) meselesi yüzünden amansız bir savaş yapan Mamé Alé (Yada ;Mamé Elé Etmaneki) Ağadır. Bu zat  ile ilgili fılité Qûto’nun kavgaları destanlaşmış kürt müzikleri içinde önemli bir yer tutmuştur.  Ancak  Mamé (Mamé Alé Etmaneki) Ağa ile Filit'in kavgaları tahminen 19.yüzyılın ortalarında vuk'u bulmasına rağmen  kaynaklar olayın Mervani Devleti döneminde geçtiğini iddia etmektedirler.Ancak bu tez'in doğruluğu tartışmalıdır, hatta doğru değildir. Kürt müziğinin en önemli türkülerinden biri olan Mamé  Alé ve  Filité  Quto hikayeside, Filit  yol haracı olarak kervan sahibi Mame Alé Etmaneki'den  boynundaki tüfeği istemektedir. Malum kürt geleneğinde tüfek namus sayıldığından  rakibi tüfeğini vermemek istemediğinden  aralarında kanlı çarpışmalar çıkmıştır. Bu nedenle Miladi: 986 ile 1098 yılları arasında hüküm süren  Mervaniler döneminde henüz tüfek icad edilmediğinden olayın Merwaniler döneminde getçtiği tezi doğru değildir.

Şu bir gerçektir ki ;Etmaneki aşiretinin çok eski ve köklü bir aşiret olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.  

Doğudaki Etmanekilerin bazı kabileleri İç Anadolu’ya göç etmiştir. Ancak bunlar aileler düzeyindedir.

Sayın Aydın Güçlü Atmanoğlunun bu konudaki Tespit ve tamamlayıcı bilgileri şöyledir:

Tarihin hiçbir kesitinde Reşkotanlılarla,Biz Etmaneki’ler  beraber yaşamadık bu  çatışma Siirt Ve Bitlis’te yaşayan Biz Etmanekilerle Reşkotanlılar arasında yaşanmıştır ve Reşkotanlılar Batman Beşiri’de yaşamaktalar bizlerin yaşam Coğrafyası ise Siirt Kurtalan İlçesinin Baykan sınırlarına yakın olan köylerinden başlayarak Başur Köprüsünden (pıra başura), Baykan İlçesi, Pervari İlçesi, Bitlis Vadisi (Geliyé Etmanekan) Etmanekan Vadisinden Bitlis Merkeze Bağlı , Ahlat ve Adilcevaz İlçelerine bağlı Köylerdir.

Bu çatışmadan sonra asla bulunduğumuz yeri terk etmedik Irak’a yerleşmedik orada göçebe yaşayıp geri dönmedik….sizi buna ispata etmeye davet ediyoruz. 

3- En Meşhur olanımız 1840’lı yıllarda olan bu büyük çatışmada o dönemde Aşiret Reisimiz Mamedé  Mamed değil Mamé Elé Etmanekidir.

4-Aşiretimiz Kervanlarla Bezirganlık yaptığı coğrafyalar ise İran, Diyarbakır, Musul Hattı’dır.

5-Biz Etmanekiler 7 Malbat’tan yani Kabileden oluşmaktayız.

 Kabilelerimizin Malbatlarımızın isimleri şunlardır.

1- Düman değil Dumé

2- Xızan değil Xızé 

3-Eman değil Emé 

4-Bediran değil Badır

5- Serseman değil, Sersem

6- Seydan değil Seydé   

7- Koçé’dır  İroseran diye bir Malbatımız Kabilemiz yoktur.

Atmalı Aşireti bizim Aşiretin K.Maraş, Gaziantep, Malatya Bölgelerinde bilinen ismidir buda yöresel şiveden kaynaklanmaktadır.

Yöresel şiveyle Atmalı (Atmi) demekteler ve öyle tanınmaktalar.

 Biz Etmanekiler, Atmalılar biriz tarihte yaşanan savaşlardan Merkezi Yönetime karşı başkaldırılardan sonra yaşanan sürgünler sonucunda Türkiye’nin şuana kadar tespit ettiğimiz kadarıyla 31 değişik il’lerinde yerleşik bulunmaktayız.

Bu İl’ler şunlardır 1-Siirt 2- Bitlis 3- Diyarbakır 4- Ağrı 5- Van 6- Muş 7- Şırnak 8- Mardin 9- Şanlıurfa 10- K.Maraş 11- Gaziantep 12- Adıyaman 13- Malatya 14 Kilis 15- Sivas 16- Yozgat 17- Tokat 18- Erzurum 19-Kars 20- Erzincan 21- Ankara 22- Konya 23- Çankırı 24- Samsun 25-Trabzon 26- Kastamonu 27- Kırıkkale 28-Kırşehir 29- Antalya 30-Aydın 31-Nevşehir’dir.

Sitenizin Aşiretler tarihi ile ilgili bölümünde Aşiretimiz hakkında yazılı bulunan bilgilerden yanlış olanların düzeltilerek Sonucundan cevabınızı talep eder.

Çalışmalarınızda Başarılar Dilerim.

Saygı ve Selamlarımla

AYDIN GÜÇLÜ ATMANOĞLU

Bir Yorum

etmaneki aşiretitürkiyenin en büyük aşiretidir aynı zamanda ortadoğunun en büyük aşiretlerindendir. ayrıca etmaneki aşireti siirt baykan , bitlis, van, ağrı,kars muş, şırnak, ş.urfa, mardin, g.antep,k.maraş, adıyaman, sivas, malatya, yozgat, tokat, erzurrum,erzincan, ankara, konya, edirne, antalya, samsun, kilis,diyarbakır gibi türkiyenin 25 ilinde ve 57 ilçesinde bulunan 2 milyona yakın bir nüfusa sahiptir reşkotanlılarla çatışanlar ise siirt baykan ve btilis teki etmanekilerdir o zamanki liderimiz ise ele eme mame etmaneki'dir.

aydın güçlü