ADEMAN, ADAMAN AŞİRETİ

Ünlü kürd aşiretleri araştırmacısı Dr.fritiz, Ademan aşiretini Van ve Ağrı bölgesinde yaşayan Şikaki aşiretinin bir kolu olarak göstermektedir ki bu bilgi doğru değildir. Çünkü Xana Mezın aşiretlerinden olan Hasanan ve Haydaran aşiretleri ile akraba olduğu bir çok kaynak tarafından doğrulanmaktadır. Mardinin ilçesi Derikten (Berriye Yaylaları) 1555 ile 1556 yılları arasında Van bölgesine Şemskanlı Hamza Bey zamanında geldikleri kabul edilmektedir. O dönemde Hamza Bey'in mahiyetinde Ademan,Livi, Şevli Şikaki Şemski ve balekurdi gibi aşiretler vardı. Bunlar koçer olarak yaşamaktaydı. eveliyatları İran,Musul, şehrizol yakınlarındaki Zalm kalesi çevresinde,Suriye, ve Botan’daki Fınnık kalesinde yaşamıştır. Fınık Kalesinde iken Liderleri Abbas Han idi. Tarihçiler onları Eyyubi devletinin devamı olan Hasankeyf Melikanlarının aşiretlerinden olduklarını yazarlar. Bu nedenle bazı bölgelerde Hayderan ve bazı bölgelerde ise Şikakiler ile yaşadıklarından bu tanımların ikiside doğru kabul edilebilir.Emekli Vali Edip Yavuz yadığı Türk kavimleri isimli eserinde, bütün Kürt aşiretlerini Türklerin birer boyu olarak gördüğü gibi Ademanlıları bir Türk boyu olarak gösterir ve Adem isminden dolayı kendilerine Ademanlı denildiğini ifade ederken diğer bütün Kürdolog ve araştırmacılar bu teze karşı çıkmakta ve bu tezi asimilasyonun bir parçası olarak görmektedir. 1514 yılındaki Çaldıran savaşında İdris-i Bitlisi’nin çabaları ile Osmanlının yanında Şah İsmaile karşı Hayderan kofederasyonu içindeki, Asiyan,Marhuran(Merxuri),Azizan ve Laçeki kolları ile beraber Ademanlılarda savaşa iştirak etmişlerdir.(Kaynak:Sosyolog Müfit Yüksel-Osmanlıda Kürtler) Sultan Abdulhamit’in pan-islamizim politikası ile Osmanlı devleti içinde yararlandığı Kürtlerden bu kez de 1893 yılında Müşir Zeki Paşa Marifeti ile kurduğu Hamidiye Alaylarında Kürtlerden yararlanmıştır. İşte Bu alaylarda görev yapan önemli aşiretlerden biri de Adaman aşiretidir. Bu aşiret ,Zilan ve Hecidéran aşiretleri ile beraber, Erciş Livasında 250 Süvari ve 275 Piyade olmak üzere 525 kişi ve yine Erciş Livasında Adamanlardan müteşekkil livada 200 süvari ve 350 piyade olmak üzere 550 kişi ile destek vermiştir. Ayrıca Beyazıt sancağında da ademanlar Hamidiye alaylarına dahil olmuşlardır. Muhammed Zeki Emin Bey Kürd ve Kürdistan tarihi isimli eserinde Ademanlıların, 1930 yılı verilerine göre 1800 aileden oluştuğunu ve yarı göçebe bir aşiret olduğunu yazar, ayrıca,Doğu Beyazıt yöresi ile Türkiye iran sınırında yaşadıklarını ve çoğunlukla, tarım ve hayvancılıkla uğraştıklarını belirtir. Şikakiler bir dönem yezidi inancını benimsemişlerse de Ademanlıların bu inanca geçip geçmedikleri net olarak bilinmemektedir. Ancak günümüzde tamamı Müslüman olup, sunni’dirler. Kürt ve Kürdoloji konusunda büyük bir uzman olan Major Saone 1918 yılında Süleymaniye bölgesi hakkında hazırlamış olduğu raporunda, Ademanlıların İran-Irak sınırları ile Türkiye-İran sınırlarında yaşayan “semi-nomadic” yani göçebe ve yarı göçebe bir aşiret olduğunu yazar. 1930 yılında vuk’u bulan Zilan Deresi katliamında ölenlerin çoğunluğu Erciş ve Zilan yöresindeki Ademanlılardan oluşmaktaydı. Günümüzde Ademanlılar, Van, Ağrı,Kars,İran’ın Türkiye ye yakın kesimlerinde ve iç ve batı andolu taraflarında yaşarlar. OSMANLI TAHRİR KAYITLARINDAKİ DEVRİŞ PAŞA LAHİYASINDA ADAMAN TAİFESİ İÇİNDE BULUNAN OYMAKLAR VE SOSYAL YAPILARI ŞU ŞEKİLDEDİR. a) Huvaydanlı b) Kalkan veya Kalki c) Mikanliyan d) Merviyan e) Yekran f) Zet‟ubi yahut Zet‟uyan g) Aski veya Asikan h) Şeyhki veya Şeyhan i) Caf‟uyi veya Cafu‟yan j) Şemski veya Şemskan k) Keski veya Kaskan l) Tacduyi veya Tacduyan Toplam Hane: 2000 Şemsiki ve Baduyi ve Kemaski ve Tacduyi taifeleri Bayezide tabi Zur Ova karyesinde sakin olduğundan bunlara Zur Ovalı dahi itlak olunur. Tanzimattan sonra Adaman veya Adamanlu taifesinin yerleşim merkezleri Van Erciş olarak görünmektedir. 1800 aile olup,Yarı göçebedir. Ayrıca 1850 tarihinde inzibatın sağlanması sürecinde Van sancağındaki aşiret ağalarının bir kısmına maaş bağlanmıştır.Bunlardan Adamanlu taifesi ağası Ali Ağa‟ya 200 kuruş maaş bağlanmıştır. Derleme:Memedé Kazım Araştırmalarımız sürüyor, İlave ve düzeltmeler yapılacaktır.