Veliyanlı Aşireti’nin Horasan tarafından geldiği varsayılmaktadır. Büyük Veli Ahmet Yesevi’nin torunları vasıtasıyla önce Dersim topraklarındaki Mazgirt (Muhundu) bölgesine yerleşmiş ve daha sonra Kahramanmaraş yakınları, Erzincan, Bingöl ve Anadolu’nun bir çok yöresine yayıldığı kabul edilmek-tedir. Ancak, resmi olmayan bazı kaynaklar ise, Mahmut Hayrani-Mansur-Derviş Gevr (Seyit Ali) öncülüğünde geldiklerini iddia eder.
Köken olarak,Sasani Kralı Erdeşir’e(Nuşirevan) dayanan Bermeki ailesinin kollarından Dünbüllilere dayandıkları varsayılmaktadır. Dünbüllü veya din-billiler, Abbasi Sultanı Harun Reşit’in Zülmünden kaçan Bermekilerin bir kolu olup, Şam,Irak kürdistanı ve Diyarbakır taraflarında 240 yıl yaşadıktan son-ra, İran’ın Horasan bölgesine 1045 veya 1056 yılında Emir İsa vasıtası ile yerleşmişlerdir. Zazaca ve Kurmanci lehçesi konuşurlar. Cafer-Alevi Mez-hebine mensupturlar. Bir dönem Yezidilik inancını benimseyip, benimse-medikleri net olarak bilinmemektedir. Ancak Emir isa Botan, Diyarbakır ve ırak kurdistanı ile Şam civarından Horasan ve Sekbanabat bölgesine götür-düğü yezidi ailesi sayısı 100 bin civarındaydı. Bu göçte Yezidilerin yanında Müslüman ve diğer dinlerden insanlarda vardı. Günümüzde Dinbilli (Dunbüllü veya Denabili) aşiretinin alevi mezhebine haiz bir çok kolları Der-sim, Diyarbakır,Malatya, Elazığ ve Maraş civarında yaşamaktadır. Dersim civarına Moğollardan kaçan Celalettin Harzemşah'ın kürt aşiretlerine uygu-ladığı katliamlardan kaçan diğer kürt aşiretleri ile birlikte geldikleri tahmin edilmektedir..
Muhammed Zeki Emin Beg, Veliyanlıları Kızılırmak ile Fırat nehri arasında yaşayan Kürtçe ve zazaca konuşan, Akıllı ve kurnaz bir kürt aşireti olarak tanımlayıp,Tıpkı Kureyşanlar gibi tarımda çok usta olan kürt aşiretleri içinde gösterir.Tarım ve şehir hayatı dışında çobanlık yapan kesim ise siyah kıldan yapılmış çadırlarda yaşarlar.(Not:bu spot bilgi 1930 yılı verilerine dayanmaktadır.) Günümüzde şartlar daha farklı olup, okuma ve yazma oranı oldukça fazladır.
Genel olarak saygın ve itibarlı olan insanlar oldukları gibi Misafirperverdir-ler. Özellikle yabancılar hususunda son derece misafirperverdirler.
Dersimdeki Kureyşan Aşiretine bağlı bir kol olduğu iddia edilse de, Veliyan-ların ismi Varto (Şarik) seceresindeki kolar arasında geçmektedir.
Zor Veliyan ve Şah veli isimleri ile çağrılmaktadırlar. Onları Mazgirt’in Ata-çınar (Veliyan) köyüne yerleştirenlerin Seyyid Mehmet isimli bir zatın torunları olduğunu iddia edenler de vardır.
Derleme Memedé Kazım
Araştırmalarımız sürüyor, ilave ve düzeltmeler yapılacaktır. Bu aşiret hakkında kaynağı sağlam bilgileri bizimle paylaşınız.
UYARI: Bu sitedeki bütün materyallerin her hakkı saklıdır. İzin alınmadan ve kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz ve kopyalamak suretiyle elektronik ortamda kullanılamaz ve kitaplaştırılamaz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder