MUTKİ (MOTKAN) AŞİRETİ

Mutki Bitlis ilinin oldukça sarp bir bölgede olan bir ilçesidir. Halkın tamamına yakını Kurmançinin bir lehçesi olan zazaki yada dımli lehçesi ile konuşur. Mutki aşiretinin tarihi hakkında kesin bir bilgi elimizde mevcut değildir. Bazı kaynaklar Dünbeli(Dünbülü) aşiretinin bir kolu olduğunu belirtmektedir. Bilidiği gibi Dünbeliler Abbasi halifesi Harun Reşitin Veziri Emir cafer Bin Halit'in torunlarıdır. Mutkililer Cizre, Tatvan, Bitlis Mutki ilçesi , Ahlat ,kurtalan, Muş Bulanık, Bingöl ve Edirnede sürgün mukiler yaşamaktadır. Bir kısmıda Manisa, Salihli ilçesi, Afyon , Mersin yörelerine zorunlu göçe tabi tutulmuş ve bu bölgelerde halan yoğun şekilde yaşamaktadırlar. Esasında Bu bölgenin en önemli ağalarından Musa bey bu aşiretin ağası değildir. Musa bey Mutkilerin içinde zengin biri olarak yaşadığı ve Osmanlı devleti ile sıkı ilişkiler içinde bulunduğu için ismini ve kendini bu aşiretin reisi olarak tarihe yazdırmıştır. Musa Beyin aşiret reisliğini hiç bir mutki mensubu kabul etmemektedir. Bu gün dünya tarihinde "amerikan tıraşı" olarak bilinen erkeklerin saç kesim modeli aslında asırlar boyu mutki erkeklerine has bir traş biçimi olarak bilinmektedir. Mutki Aşiretinin diğer bir özelliğide diğer aşiretlerin tam tersine yemek esnasında kullanılan yemek kaplarının asırlardan bu yana ayrı olmasıdır.Hiç bir mutki bireyi diğerinin tabağından yemek yemez. Konuştukları dilleri Zaza diline yakın bir Kurmanci lehçesidir. Dillerinin ismi "dımili"dir. Asıl Liderleri 1800 yıllarında yaşamış olan mahmut ve welo kardeşlerdir. Bu kardeşlerin bir hayli güçlü ve selahiyet sahibi oldukları halk tarafından anlatılmaktadır. Botan Emiri Bedirxan Bey'in kışkırtması ile Osmanlı devletine vergi vermeyi redetmişlerdir. İşte bu noktada reddedilen vergi olayı nedeni ile sürgün hayatları başlamıştır. Bu kardeşler arasında yıllar sonra baş gösteren anlaşmazlık nedeni ile çıkan olaylarda yüzlerce insan ölmiştir. Welo'nun ölümünden sonra liderliği oğlu Çuro almış ve liderliği 1926 yılına kadar sürmüştür.Kurtuluş savaşı sırasında Mutki aşireti ile devlet arasında yaşanan anlaşmazlık nedeni ile Çuro ve ailesi kurşuna dizilmiştir. Hatta hamile olan hanımıda öldürülmüş ve bebeğin kolunun annesinin karnından sarktığını görenler olduğu söylenmektedir. Çuro kurşunlandıktan sonra öldüğünden emin olunmak için kafası kesilmiştir. Daha sonra parçalanan vücudu yakın akrabası olan Kesr'in sırtına verilerek Mutki kazasına götürülmüş ve bu şekilde halka göz dağı verilmiştir. Çuro ile devlet arasındaki anlaşmazlık sırasında çıkan çatışmalarda çok sayıda asker ve sivilin öldüğü bilinmektedir. Çuro ve ailesinin yakalanması kendi yandaşlarının ispiyonu üzerine olduğu söylenmektedir. Esasında Mutki aşireti asırlar boyu devletle iyi ilişkiler içinde yaşamış ve çoğu zaman omuz omuza savaşmışlardır. Servet ve güç sahibi Çuro Ağayı çekemeyenler onun hakkında iftiralarda bulunmuş ve devlet ile aralarını açmışlardır. Çuro'nun oğullarının başında olduğu bir tümen Kurtuluş savaşında düşmanlara karşı savaşmış ve zaferler kazanmıştır. Bitlis deresine kadar gelen Rus askerlerini püskürten ve geri kaçmalarını sağlayanlar ağırlıklı olarak Mutki ve Berjeri Aşiretleri mensuplarıdır. Daha sonra Mutki Aşireti 1927 yılında Afyon, manisa, Salihli, Mersin ve Edirne yörelerine zorunlugöç ettirilmişlerdir. Kısmen Kaynak:Hekimoğlu (Kürt tarihi-aşiretler ve İsyanlar)

Kurdish Chief Musa Beg Fotgraflar:saradistribution.com'dan alınmıştır