ŞEYHBIZINİ, ŞEYHBIZINLI AŞİRETİ

Aşiretlerle ilgili araştırmalarda Şeyhbızınilerle ilgili tarihi bilgilere fazla rastlanmamaktadır. Iraklı büyük âlim Abbas Azavi kitabında; Kerkük, Erbil Amur, Akra ve Şuvan kasabası civarında bu aşiretin geniş bir sahada yaşadığını söylemektedir.  Şuvan nahiyesine bağlı 130 köyleri vardır. Başkanları Kerim Ağa, Ömer Ağa ve Ali Bin Tevfik isimli zatlardır. Kerkük, Köysancak civarındaki bölüme ise Şerif ve Kasım ağalar reislik yapmaktadırlar. Arka şehrinde bulunan yedi büyük aşiretten birisi Şeyhbızıni’lerdir. Azzavi; Akra şehrindeki yedi büyük aşireti şöyle saymaktadır: Vazirki, Şaylu, Şeyhbızıni, Loma, Xantabori, Şarık ve Şemzini veya Şemsini.  Azavi devamla bu aşiretlerin tümünün Bahdinan beyliği aşiretleri olduğunu izah etmektedir.

Fakat Şerefhan Miladi 15. yüzyıla ait kaleme aldığı Şerefname isimli eserinde Cezire beylerini anlatırken yaklaşık 14 kale ve bu kalelerde oturan aşiretleri tek tek sayar. Dirde ( Cizre yakınlarında Dar olarak bilinen o zaman Cizre’ye bağlı Tinza yöresinde bir köy olarak mevcuttur, harabe halindedir. Tinza veya Tanzeh, bölgesi merkezi nahiyesi şimdi Eruh’a bağlı bir köy olup güzel kalesi ve tarihi yerleri bulunur. )kalesinde oturan aşiretlerin bir kısmının Arap olduğunu, Ermenilerin de bu kalede oturduklarını söyler. Daha sonra bu kalede Nuki, Mahmudi, Şeyhbızıni Maksi, Reşiki Mıx, Nehran, Peykan, Belan, Balasturan, Şiroyan, aşiretlerinin oturduğunu izah

eder. Cezire beyliğinin dağılması ile beraber Şeyhbızınilerin bir bölümü Bahdinan bölgesindeki Arka’ya göç etmiştir. Bu bilgilere göre Şehybızınilerin ana vatanları Cezire bölgesindeki Tinza Kalesi civarındaki köyler ile Dirde kalesidir. Dolayısıyla klasik aşiret usulü nesil intisabı gereği olarak Şeyhbızıniler Boti’dir (Şengali) denilebilir. Yani Botani’dir. Fakat yukarıda birbiriyle çelişen iki tarih yazarının hangisinin iddialarını doğrulamamız yerinde bir karar olabilir? Zira Azavi Şeyhbızınileri Bahdinanlara (İmadiye Beyliği) bağlamakta Şerefhan ise Cezire beylerine intisab ettirmektedir. Yani Şeyhbızıniler Bahdinani midir, Boti (Cizrevi) midir?

Şerefhan Bahdinanları anlatırken Bu beyliğin en fazla 400 yıl kadar eski olduğunu söyler. Kendisi 1596’da eserini tamamladığına göre 400 yıl geri gidilecek olursa 1196 tarihi bulunur. Yani Bahdinan Beyliği’nin kuruluş tarihi 1100 ile 1200 yılları arasındaki bir tarih olmalıdır. Cezire Beyliği’nin kuruluşu ise Miladi 637’den bir kaç yıl sonraki bir tarihe dayanır. Zira Cezire Beyliği’nin kurucuları kendilerini Halid Bin Velidin oğlu Süleyman’a (R.A.) dayandırırlar. Ve ilk kurucumuz Süleyman Bin Halid Bin Velid’dir derler. Halid Bin Velid soyundan olmaları biraz efsanevi olsa da kuruluş tarihlerinin Bahdinan Beyliği’nden yüzyıllarca önce olduğu açıkça bilinmektedir. Kaldı ki Bahdinan reisleri de kendilerini arap Abbasoğlulları soyundan olarak takdim ederler (Peygamberimiz (S.A.V) ın Amcası ) Halid Bin Velid’in oğlu ile beraber bölgeye İyan Bin Ganem komutanlığında gelmesi 637 Miladi tarihindedir. Abbasilerin bölgeye hâkimiyeti ise Miladi 750’dir. Dolayısıyla Şeyhbızıniler henüz kurulmayan bir beylik egemenliği altında olamazlar. Cezire beylerine bağlıdırlar. Ancak Bahdinan bölgesine Cezire Beyliği’nin üç parçaya bölünmesinden sonra göç ettikleri kabul edilebilir.

Şeyhbızınilerin büyük bir kısmı günümüzde Hurremabad ve Şiraz bölgesinde yaşamaktadır. İran topraklarında olan bu şehirlerde Şeyhbızıniler meşhur Fayli aşireti ile komşudurlar. Fakat buradakiler geneli ehlisünnet değillerdir. Alevi mezhebine aittirler. Irak’takiler ise Şafii ve ehlisünnet mezhebine bağlıdırlar. Erbil bölgesindeki Şeyhbiziniler kendilerine Lek aşiretine bağlı bir kabile olarak kabul ediyorlar. Fakat bunlar İmadiye Bahdinan bölgesinden buraya göç ettiklerini biliyorlar. Bağdat merkezde Şeyhbizinilere ait birçok aile vardır. Lakin çoğu Arapça konuşmaktadır. Erbil civarındaki köylerinin isimleri şöyledir. Kaşika, Xorxor, Darmanafa  (yukarı), Darmanafa (aşağı) Kaniya Süleyman, Berdesıppi, Bengane, Minare, Cedide, Bınci Abbas .

Şeyhbizinilerin bir kısmı da Ankara Haymana kazası civarında yaşamaktadır. Buradaki Şeyhbizini aşiretinin bazı ihtiyarları ile Ayaş’ta görüşme imkânım oldu. Botan Elcezire bölgesinin aşiretlerini tarihi olaylarını gayet iyi bildiklerinin farkına vardım. Ayrıca lehçe olarak Bahdinan Kurmanci lehçesini konuşuyorlar. Bu aşiretin Haymana bölgesine sürgün edildiği düşüncesi doğru değildir. Bilakis Osmanlı sultanları eliyle buralara yerleştirilmesi en çok kabul gören düşüncedir. Zira aşiretin yerleşim yeri ve sadece bir kısmının oraya yerleşmesi bunun delilidir. Gerek coğrafyacı âlimlerden Omarı, Belazuri, Markizi, Makdisi, Yakut Hamavi, gerekse Neseb yazarlarından Ahmet Safi Zekeriya, Muhammed Emin Zeki, Abbas Azavi

Şeref Han gibi âlimlerin kitaplarında bu aşiretin Orta Anadolu’ya niçin gönderildiği hususunda bir bilgiye rastlamadım. Bu yazarların ekserisi Şeyhbizinileri orta çağda Cezire, Bahdinan, Hürremabat, gibi şehirlerde yaşadıklarından bahsederler. Fakat günümüz muasır yazarlarından Dr. Muhammed Ali Suveriki ve diğerleri Mısır, Ürdün, Şam, Halep, Filistin gibi bölgelerde de Şeyhbizinilere kabile, malbat. Mal, düzeyinde olsa da rastlanıldığını söylemektedirler. Hatta Memlükler zamanında Halep civarında hudut korumacıları olduklarını ve bu görevi Şeyhan aşireti ile beraber yaptıklarını söylerler. Buralardaki Şeyhbiziniler; Reiler, İzoliler ve diğer aşiretler Selahattin Eyyubi döneminde buralara yerleştirilmişlerdir. Haymana’da yaklaşık 30 kadar köyde yaşayan Şeyhbiziniler adına bir nahiye merkezide bulunmaktadır. (Yenice) Şeyhbizinilerin bu bölgeye ve Orta Anadolu’ya göçleri her ne kadar Yavuz Selim Han dönemine kadar çıkarılıyorsa da bu doğru değildir. Göç uzak bir tarih olmayıp 1700’lü yıllara rastlar. Kesin bir tarih belirlemek çok zordur. Fakat 1780 -1800 arası bir tarihte göç ettikleri en kabul edilir görüştür.Türkiye’de bu aşiret çok dağınık bir vaziyette, neredeyse 30’un üzerinde vilayette rastlamak mümkündür. Erzurum, Samsun, Van, Tokat, Adapazarı, Düzce, Çorum, Karabük, Şanlurfa, Samsun, Kastamonu, Amasya, Konya, Diyarbakır illeri sınırında birçok kaza ve köyde bu aşirete rastlamak mümkündür.

  

 kaynak:ruhavi

UYARI: SİTEMİZİN TÜM HAKLARI SAKLI OLUP, İNTERNET ÜZERİNDEN YAYIN YAPMAKTADIR.
İZİNSİZ VE KAYNAK GÖSTERİLMEDEN KULLANILAMAZ.