PİLEKİ, PLEKAN AŞİRETİ

Osmanlı kayıtlarındaki Derviş Paşa'nın tuttuğu bilgilerde; Adaman Konfederasyonuna bağlı aşiretler içine gösterilir. Pilekanlılara da Ademi denilebilir. Ağrı Taşlıçay bölgesinde yaşayan Pilekilerin nüfusu 3,540 kişdir.(1987 yılında 2000'e doğru dergisinin araştırması).Muş ve Malazgirtte akrabaları vardır. İleri gelen önemli ailelerin başında Taşlıçay ilçe merkezindeki Aslan Ailesi,Ağrı Merkezdeki ileri gelen Aileler ise;Musa ve Halil Bayram Aileleridir.Yerleşim yerleri şunlardır. Taşlıçay İlçesi;Aşağı ve Yukarı Dumanlı,Aşağı Düzmeydan, Yukarı Düzmeydan, Güneysöğüt, Samanyolu, Yeltepe, Yankaya, Tanrıverdi, Çökelge ve Balçiçek köyleri. Iğdır ile Doğubeyazıt, Patnos ve Diyadin'in bazı köylerinde, İran'ın Türkiye sınırındaki köylerinde, Konyanın cihanbeyli merkez ve başta Yeniceoba köyünde yaşamaktadır.1960 ihtilalinden sonra iç anadolu taraflarına sürüldüklerianlatılır. Taşlıçay'ın aşağı düzmeydan köyüne ilk yerleşen aile'nin Mala evloyé simo olduğu rivayet edilir.Bölgedeki aşiretler ve Türk boyları ile iyi geçinemedikleri iddia edilir. Konya ve Yeniceobaya yerleşen aileler, Ağrı'nın Taşlıçay (Awakewir) ilçesi ve bu ilçeye bağlı Aşağı Düzmeydan, Çökelge(Mardik), Gelduşa Jêrin ve Gelduşa Jorî (Aşağı ve Yukarı Dumanlı) köyleri ve Serê Newalê (Derebaşı) Mezrası'ndan gitmişlerdir. Konya çevresinde bu aşiret mensuplarına muhacır denilmektedir. Kökleri, çok eskilere dayanan kürdistanın en büyük aşiretlerinden olan Celalilere dayanmaktadır. Celalilerin Xelki veya Xalıkan kolundandırlar. Merkezi Hoşap'ta bulunan Mahmudiye beyliğine bağlı Ademi isimli aşiret gurubu içinde yaşadığı tahmin edilmektedir. Zira günümüzde hala Ademi gurupları içindeki aşiretlerden sayılan Nezoyi, Badoyi ve Zetoyi gibi aşiretlerle hemen hemen aynı köy veya bölgelerde yaşamaktadırlar. Çok genç bir aşiret olan Pilekiler için Aşiret demek tartışılabilir, Çünkü bir aşiretin oluşumu için en az 400 yıllık bir geçmişi ve bir çok kollarının olması gerekir. Pileki ismini nereden aldıkları net olarak bilinmemektedir. 1597 yılında tamamlanan Şerefname isimli Kürt tarihi kitabında Pilekilerden hiç bahsedilmediğinden bu aşiretin oluşumu veya bağlı olduğu koldan ayrılması fazla eski tarihlere dayanmadığı tahmin edilmektedir. Bölgede yaptığımız araştırmalarda, Pilekilerin Celalilerin bir alt kolu olan Helikan (Xelki) aşiretinin bir kolu olduğu yönünde bilgiler hemen hemen her kes tarafından ifade edilmektedir. İngiliz General ve Doğu bilimci Sir Mark Sykes," the Kurd tribes of empire ottoman" isimli eserinde Pileki'ler için "semi-nomadic" yani göçebe ve yarı göçebe hayatı yaşayanlar ifadesini kullanmışlardır. Tahminen 1810 yıllarında iran içlerinden Ağrı Dağı çevresine Bağlı oldukları Xelikan Beyi Esko(İskender) tarafından getirilmişleridir. 1930 yılında, İran-Rusya ve Türkiye sınırındaki üçgen bölgede yazın kendilerine en uygun devletin yaylalarına giderek kış bastırıncaya kadar burada kalır kış aylarında ise, bu üç ülkeden yaşam şartlarına en uygun Vadiye inerlerdi. Özgürlüklerine çok bağlı olan Celalilerin bütün kolları sunni mezhebine bağlı ve dindardırlar. 1929 ve 1932 yıllarındaki kürt isyanlarında Celalilerin bir çok kolları gibi Pilekiler de zaman zaman yerlerinden edilerek isfahan ve Kazvin'e sürüldüler, Bu insanların yaklaşık % 40 yollarda açlık soğuk ve hastalıklardan dolayı hayatını kaybetti. 1941 yılında 1.Şah Rızanın taht'tan indirilmesi ile Celalilerin sürgündeki kollarına dönüş imkanı doğdu. Eski yerlerine geldiklerinde topraklarının başka insanlara tahsis edilmesi ile Pilekilerin uzun yıllar sıkıntı içinde yaşamalarına neden olmuştur. Xelikan kolu içindeki Keskoyi, Meyaka,Elemıhoyi,Cımkii Mısırki kollarından ziyade Koti'ler ile yakın kan bağları vardır. Pileki'ler, Sultan 2.Abdulhamit zamanında kurulan Hamidiye Alaylarında Örtülü kışlağı ve Şehlü Kışlağında Celali Mirlivası içinde görev yamışlardır. Ancak kaç kişi ile temsil edildikleri tespit edilememiştir. Derleme:Memedé Kazım