KOÇGİRİ AŞİRETİ

Bazı Kürt tarihçileri Koçgiri’yi ‘Qoçgiri’olarak yazarlar. Koçgiri, Kürtçe de ‘Goçagır’ olan ve Türkçeye çevirdiğimizde büyük göç anlamına gelmektedir. İsmini Dersimden, Sivas ve Erzincan bölgesine yapılan büyük göç’ten alan aşiret, günümüze gelindiğinde Koçgiri aşireti olarak anılır. Yüzyıllarca Türklerle içiçe yada komşu olarak süren yaşamları bulunmaktadır. Bu, Türkleştirme asimilasyonuna uğramalarına ve asimile edilmelerinde en önemli etken olur. Kimi yazar veya tarihçilerin kaleminden, koçların, koyunlara bırakıldığı gün yada zamandan gelmektedir. Oysa bu iddialar gerçeği yansıtmıyor. Özellikle Cumhuriyet döneminde kasıtlı çıkarılan iddialardır. Koçgiriyi Kürtlerden koparmak, asimilasyon politikasında başarılı olmak için ortaya atıldı.

ALİ ŞİR EFENDİ VE KARISI ZARİFE HANIM Koçgiri ismi, 1239’da Horasan’dan gelerek Dersim’e oradan da 1539 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın bir sürgün kanunuyla Zara, İmraniye, Hafik, Refahiye, Suşehri, Kemah, Kuruçay’ya yerleştirilen Kürt Koçgiri aşiretinden gelmektedir. Mayıs 1515 yılında, Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim büyük bir Alevi (Kızılbaş) katliamı gerçekleştirir. Bu soykırımda 50 binden fazla alevi kılıçtan geçirilip öldürülür. Kalanlar ise, Çaldıran savaşı sonrasıda dağıtılıp, çeşitli bölgelere sürgüne gönderilir. Türkiye’nin batısına sürgün edilenler, yüzyıllar sonra yoğun asimilasyon sonucu, Türkleştirildiler. Sürgüne gitmeyen ve Yavuz’un hışımında kurtulabilenler, Dersim yöresindei yüse dağlarda saklandılar. Yine bu katliamdan kurtulan bazı Aleviler, tekrar Horasan’a doğru kaçtılar. Milattan sonraki (M.S) yıllarda Horasan’dan Dersim’e başlayan büyük göç ve 1539’da, Dersim’den İmranlı, Zara, Refahiye, Suşehri, Kuruçay, Gümüşakar, Boğazveren, Karacaören, Bulucan, Beypınar, Kercanis gibi kasabalara ve bunlara bağlı 340 köye yapılan ikinci göç, bu aşirete kendi ismini de veren göçler oluyordu. Büyük göçün, Kürtçe anlamı “Goça Gır”dır. Her iki göçün doğrusu, büyük sürgünlerdir. Her ikisinde de aşiretin tamamının göçü sözkonusudur. Her gidilen yerdeki yerli halk tarafından anılan isimdir. Goçagır geldi, Goçagır geliyor, Goçagır gidiyor şeklinde. Bazı Kürt tarihçileri Koçgiri’yi ‘Qoçgiri’olarak yazarlar. Koçgiri, Kürtçe de ‘Goçagır’ olan ve Türkçeye çevirdiğimizde büyük göç anlamına gelmektedir. İsmini Dersimden, Sivas ve Erzincan bölgesine yapılan büyük göç’ten alan aşiret, günümüze gelindiğinde Koçgiri aşireti olarak anılır. Yüzyıllarca Türklerle içiçe yada komşu olarak süren yaşamları bulunmaktadır. Bu, Türkleştirme asimilasyonuna uğramalarına ve asimile edilmelerinde en önemli etken olur. Kimi yazar veya tarihçilerin kaleminden, koçların, koyunlara bırakıldığı gün yada zamandan gelmektedir. Oysa bu iddialar gerçeği yansıtmıyor. Özellikle Cumhuriyet döneminde kasıtlı çıkarılan iddialardır. Koçgiriyi Kürtlerden koparmak, asimilasyon politikasında başarılı olmak için ortaya atıldı. Koçgiri, ismini koç veya koyundan almıyor. Zaten adı geçen Kürt aşireti koç veya koyunlarla pek bir alakası da yoktur. Aşiretin son bin yıllık tarihinde koyunculuk yok, ancak yoğun olarak keçi türü hayvancılık yaygındır. Küçük baş hayvancılık, atalarında kalan bir meslekti. Koçgiri’ye Türkmen’liği yakıştırmak insanlık tarihini bilmemek, yada onu bilerek çarpıtmaktır. O bölgenin en eski halkı olan Kürt’lere onlarca yıl ‘kart, kurt, Türk’ün dağdaki versiyonu’ gibi yakıştırmalar yaparak, onu ve tarihini inkar etme anlayışının bir devamıdır. Yukarıda açıkladığımız gibi, Koçgiri ismini büyük göçten alır. Ana dilleri Kürtçe olan aşiretin Kurmanci lehçesi kullandığı bir gerçek. Koçgiri’yi ‘Türkmen’ yada benzeri aslı olmayan uluslara mal etmek, yüzyıllardır sistematik işleyen asimilasyon ve bölme politikasından başka bir şey değildir. Koçgiri Türk yada Türkmen değildir, Kürt’tür. Türkmen’lerin bir zamanlar orta Asya’dan yada Horasan’dan gelmeleri, Koçgiri ile bir bağlantısı bulunmamaktadır. Bu bağlantı olsa olsa komşuluk veya halk kardeşliğidir. Anadolu gibi, Horasan’da bir çok halklara ev sahipliği yapmıştır. KAYNAK:Koçgiri kültür merkezi

Kurd of Kochgiri 1915 BAŞKA BİR ARAŞTIRMA Kürt-Koçgiri aşiretleri grubu Elazığ, Bingöl, Tunceli (Dersim)'in iç bölgelerinden, Erzurum, Muş, Tokat, Diyarbakır, Mardin ve çevresinden Sivas ve Batı Erzincan- Malatya ve çevre yöresine göç etmiş Kürt Alevi aşiretler konfederasyonudur. Koçgiri aşireti altında toplanan kabileler, çoğunluğu Sivas'ın Zara, İmranlı, Divriği, Hafik, Kangal, Gürün yöresinde yerleşik, yer yer Tunceli de Kayseri'nin Sarız ve Develi, Adana'nın Tufanbeyli, Kahramanmaraş'ın Göksün, Erzincan'ın Refahiye, Kemah, Tokat'ın Almus,Zile, Adıyaman'ın Kahta Malatya'nın Pötürge Darende, Hekimhan ve çevresindeki köylere yayılmış, Kuzey Dersimin aksine Kürtçe-Kurmanci konuşurlar ve Mazgirt-Elazığ şivesi ile neredeyse tamamen aynıdır. Topal Osman tarafından katledilen aşirettir. Koçgiri'nin şu andaki durumu ise şöyledir: Mıstikîyan Îbikîyan Balikîyan Sarîyan Sefikîyan Xelîlan Gernîyan Pevruzîyan Qanxancîyan Reşikîyan Laçikîyan Îvaskîyan/Yêvazkîyan Konu başlıkları 1 Koçgiri Aşiretleri, Dersim Aşiretlerinin Kuzey Batı koludur 1.1 Koçgiri aşiretleri özel günleri 2 Koçgiri İsyanı 2.1 Koçgiri Aşiretinin Kabileleri 2.2 Koçgiri Aşireti ve Bölgede Kimlik Tanımlamaları 2.3 Koçgiri Aşiretleri ve Dilleri 2.4 J-Z-C Seslerinin Koçgiride Sürekli Birbirleri İle Yer Yeğiştirmesi ve Standart Kurmancî 2.5 Koçgiride Özneler ve Standart Kurmanci 2.6 Koçgiride Üçünü Tekil Şahıs ve Standart Kurmanci 2.7 Bölgedeki Aşiretler ve Dilleri 2.8 KYer Adları ve Kutsal Değerler 2.9 Yemekler 2.10 Özel Günleri 2.11 Türküler ve Deyişler 2.12 Halk Oyunları 3 Ayrıca bakınız 4 Kaynaklar 5 Notlar 6 Dış bağlantı Koçgiri Aşiretleri, Dersim Aşiretlerinin Kuzey Batı koludur Koçgiri dendiği zaman akla tek bir Kabile değil, bu yöreye yerleşmiş birçok Kabile gelir. Koçgiri Yöresine yüzyıllar önce Dersim (Mameki), Elazığ, Bingöl, Diyarbakır, Erzurum, Muş ve çevresinden göç eden kabileler bu ad altında birleşerek bir konfederasyon oluşturmuşlardır. Bölgeye sonradan gelen kabileler ise bu Konfederasyona katılmamışlardır. Koçgiri aşiretleri özel günleri Hızır (Royê Xızır) Muharrem (Rojiya Muxarem) Nevruz (Heftmal-Hawtmal) Gağant (Kalê Gağanê ) Düzeltme/Ekleme -Rojiya Xızır / Rojiya Xızır-Eylaz (Hızır Orucu, Hızır-İlyas Orucu)= 1,3,5,7 gün süreli tutulan bir oruçtur. Kaç gün tutulacağına kşi karar verir. Oruç bitiminde bayram kutlaması yapılır. -Rojiya Dewdudu İmaman / Rojiya Marrem (Oniki İmam Orucu/Muharrem Orucu)= Ay (Hicri) takvimine göre, Muharrem ayında tutulan oruçtur. Şiiler 10 gün, Alevi kesim ise 12 gün oruç tutar. -Gağand = Ermeni geleneğinde de olan bir oruçtur. Oruç sonrası kutlama yapılır. Çok özet anlatmaya çalıştım. İskender YILDIZ Kahramanmaraş Göksun Keklikoluk Köyü www.keklikoluk.org ve http://iskenderyildiz46.sitemynet.com/Keklikoluk/ gağand bayramı(şenlik)! Koçgiri İsyanı Ana madde: Koçgiri İsyanı Mart 1921'de, aşiret reisleri Alişer ve Haydar Bey'lerin desteğiyle Sivas'da başlayan ve Tokat'ta devam eden Koçgiri İsyanı, 11 Nisan 1921 tarihinde Türkiye Hükümeti tarafından uygulanan bastırma hareketi ile kısa sürede son buldu. İsyan, Nurettin Paşa ve Topal Osman yönetimindeki Abazıkalı Giresun Gönüllü alayları tarafından şiddetli bir şekilde bastırılmış. Opersasyon sonrası meclisteki vekkilerin tartışmalarına göre 180 ile 210 arası koçgiri köyü ve mezrası insanlarıyla birlikte imha edilmiştir. [1] Koçgiri Aşiretinin Kabileleri İban Mistan Laçikan Peruzan İvaskiyan Sefan Balikiyan Reşikan Kalkanci Saran Cefikan Gerniyan Koçgiri Aşireti ve Bölgede Kimlik Tanımlamaları Kurmanc : Alevi Kürtler Tirk/Rûmî : Sünni Türkler Tirkê Rê : Yol Türkleri manasında Alevi Türkler için Alevi oldukları için kullanılır. Bizim ile aynı yolu süren, aynı inançtan olan Türkler manasında kullanılır. Kurr : Sünni Kürtler Dimilî : Zazalar (Özellikle Elazığ ve güneyindeki Şafi Zazaları tanımlar bu bölgedeki Dimilî adı) File/Yermenî : Ermeniler Hurus : Ruslar Tirkê Macir : Balkan göçmenleri Türkler Koçgiri Aşiretleri ve Dilleri Koçgiri aşireti ve çevresindeki diğer Kurmanç kökenli Alevi aşiretler, güney Tunceliden gelmelerinden dolayı Tunceli, Elazığ, Bingöl çevresindeki Kurmanciyi kullanırlar. Kelime dağarcığı ve fonetiği hemen hemen Tunceli, Maraş, Malatya, Bingöl Kurmancisi ile aynıdır. Koçgirililer standart Kurmanciye göre daha sade ama sert bir ağız kullanırlar. Arabik fonetik Koçgiri Kürtçesine etki edememiştir. Koçgiri yöresinde J sesi çoğu zaman Z ve C seslerine dönüşür ve tüm köylerde aynıdır. Ez jî (Ben de) sözcüğü ve takısı bu bölge de Ez cî ve Ez zî olarak telafuz edilir çoğu zaman.Koçgiri Kürtçesi ile Standart Kurmanci arasındaki birtakım farklara göz atalım; Tu çerrî?(Çitanî) - Tu çawayî? (Nasılsın?) Rind - Baş/Rind (İyi) Qicik - Piçûk (Ufak) Phaç Kirin - Maç Kirin (Öpmek) Pil - Mil (Omuz) Phan - Pahn Fam Kirin - Fehm Kirin (Anlamak) Pir - Pir/Zehf (Çok) Geyiştîn - Gehiştin (Varmak) Giyandin - Gihandin (Vardırmak) Giya - Giha (Ot) Min bidaNA - Min bida (Verseydim) Min bigirtaNA - Min bigirta (Alsaydım) Min nan bişandaNA - Min nan bişanda (Ekmek gönderseydim) Em nanê sêlê dipêjinÊ - Em nanê sêlê dipêjinE (Saç ekmeği pişirmekteyiz) Rêya te rûnî BÎ - Rêya te ronî BE (Yolun aydınlık olsun) Rabirtin - Raborîn (Geçmek) Bû - Dawet (Düğün) Xweng - Xwişk (Bacı) Kilê/Dayê - Dayê/Yadê (Anneciğim) Pising - Pisik (Kedi) Kûtî - Kuçik (Köpek) Ez terime - Ez diçime (Gitmekteyim) Rabîsan - Ramûsan (Öpücük) Rabisîn - Ramûsîn (Öpmek) Den Kirin - Xeber dan (Konuşmak) Sûr - Sor (Kırmızı) Hêşin - Kesk (Yeşil) Çûrtan - Çortan (Çökelekten yapılan bir yiyecek) Pendir - Penir (Peynir) Nan êdî me - Nan ên me (Ekmeklerimiz) Seba te/Bo te/Sebetê te - Ji bo te (Senin için) J-Z-C Seslerinin Koçgiride Sürekli Birbirleri İle Yer Yeğiştirmesi ve Standart Kurmancî Ez zî - Ez jî (Ben de) Zi te ra dibêm - Ji te ra dibêjim (Sana diyorum) Em zi Dersimê hatine - Em ji Dersimê hatine (Biz Dersimden gelmişiz) Zina Xidoy nexwaşe - Jina Xidoy nexweşe (Hıdırın karısı hastadır) Merîyêdî me hatin - Mirovên me hatin (İnsanlarımız geldiler) Koçgiride Özneler ve Standart Kurmanci Ez - Ez (Ben) Tu - Tu (Sen) Ew/Âw - Ew (O) Em - Em (Biz) Wûn - Hûn (Siz) Ew - Ew (Onlar) Ev/Va - Ev/Va (Bu) Koçgiride Üçünü Tekil Şahıs ve Standart Kurmanci Xwedê rêya te rûnî bikeRÎ - Xwedê rêya te ronî bike (Allah yolunu aydın etsin) Ez dibêm ew tutişt çê nakeRÎ - Ez dibêjim ew tutişt çê nake (Diyorum birşey yapmıyor) Bibê nan bideRÎ te - Bêje nan bide te (Söyle ekmek versin sana) Xwedê bela nedeRÎ we - Xwedê bela nede we (Allah bela vermeye size) Ew girêdideRÎ - Ew girêdide (Bağlıyor) Ew mira den nakeRÎ - Ew xeber nade min (O benle konuşmuyor) Bölgedeki Aşiretler ve Dilleri 240 üzerinde köy Kurmanci konuşur ve Alevidirler, 25 kadar köy ve mezra ise Zazaca konuşur ve onlar da Alevidirler. Koçgiri (İzol/Kurmanci) Zeriki (Xiran/Kurmanci) Resul (Kurmanci) Kurmeşan (Kurmanci) Milan (Kurmanci) Şadi (Kurmanci) Axucen (Kurmanci) Parçikan (Kurmanci) Reşiyan (Kurmanci) Canbeg (Kurmanci) Kelhor (Kurmanci) Riçik (Kurmanci) Babamansur (Kurmanci) Sinemilan (Kurmanci) Atmanikan (Kurmanci) Gini (Zazaki) Çareki (Zazaki-Kurmanci) Dimili (Kurmanci-Zazaki) KYer Adları ve Kutsal Değerler Çiyayê Sûr (Kızıldağ) Çiyayê Kose (Köse dağı) Çiyayê Çengelî (Çengelli dağı) Çileyê Cefo (Zerikîlerin Dersimden gelen dedeleri Caferin sürekli kullandığı Erzincan yolu) Kalê spî (Beyaz Ata) Haydar Baba Ava tal (Acı su) Nahala sûr (Kızılırmak) Şarki Şivan (Ziyaret ve Ocak) Kızlar Sinisi (Kutsal kabul edilen dağlar sırası) Cogi Baba (Kürt Alevi Pirlerinden) Babamansur (Aşiretlerin bağlı olduğu Ocağın atası, Alevi Kürt piri) Melekê ser sibê ezîz, Melekê herd û ezman (Sabah güneşe el açıp edilen dua ve yeri göğü koruyan melek) Düzgin Baba (Alevi piri) Munzur Irmağı (Dualarda adı geçen ve Dersimden akan kutsal kabul edilen su Ava te ava Mûnzir bî (Suyun Munzur suyu olsun) diye dualarda geçer) Seyit Pervane Kerim Yaylası Kızıldağ Ziyareti Dipsiz göl Kızıldağ Yaylaları Xızırê ser kelek û gemîyan (Hızır nebi) Yemekler Babiko Zêrfet Nanê sêlê Nanê tenik Nanê Pofuk Nanê tendûr Nanê avê Goştê Qewirandî Goştê Serarkirî Çûrtan Bijerîk Kilora Niyazîkî Germiya dewdû imaman Germiya dew Herle Qirik/Xaşıl Üzümlü börek tatlısı Qawut tatlısı Torax Klora sîr Biçik Mardimelax Papara Germiya birî Ekmek aşı Sîrê Sêlê/Sirin Özel Günleri Hızır Muharrem Nevruz Heftmala mezin Heftmala qicik Kalgaxan Çarşema reş Sersal Türküler ve Deyişler Zöre De doxan doxan Gundê Balaxor Arix Mîro Yêmin Yeko Misto Şîrîna min Bazdin Bazdin Nizam çima Çûme Maciranê De mere bavo Giran here Em kûllî însanine Helgere were Şayê Merdan Ew meydana Qerbelayê Loma ji Alî ra Şayê Merdan dibên Qoçgirî Dilbera min dane Mirîşka min Halk Oyunları Bölgede 20'nin üzerinde halk oyunu çeşidi vardır. Bunlardan bazıları; Temir Ağa Dik (Karaçor) Koçgiri düz/Hewaduz Dik/Hewatik Delilo Sarhoş Yeritme Dizkırma Ağır halay Karşılama Değnek oyunu bunlardan bazılarıdır. Ayrıca bakınız Dersim aşiretleri Koçgiri İsyanı Koçgiri'de dil Koçgiri'de dil= Günlük yaşam dili Koçgiri Kürtçesi Kürtçe grubunda değerlendirilen lehçe ve ağızlar içinde, çok açık ve vurgulu sesleri ile farklı ve zengin bir ses yapısına sahiptir. Ekleme: İskender YILDIZ - Bakınız: http://iskenderyildiz46.sitemynet.com/Keklikoluk/ Kahramanmaraş Göksun Keklikoluk Köyü Kaynaklar İskender YILDIZ = Kahramanmaraş Göksun Keklikoluk Köyü www.keklikoluk.org ve http://iskenderyildiz46.sitemynet.com/Keklikoluk/ Ebubekir Hazim Tepeyran, Hatıralar, PeraTurism ve Ticaret A.Ş., 1998 Seyfi Cengiz JUK Raporu Mamo Baran Ali Kemal(Deylemden Dersime) Gündoğan Ulutaş Dersim Alevi Kürt Mitolojisi(Gürdal Aksoy) Aşiretler raporu XIX. Yüzyılının ikinci yarısında Dersim Sancağı(Yılmaz Çelik) Doğuda aşiretler, Kürtler, Aleviler(Burhan Kocadağ) kaynak:vikipedia Derleme Memedé Kazım UYARI: Bu sitedeki bütün materyallerin her hakkı saklıdır. İzin alınmadan ve kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz ve kopyalamak suretiyle elektronik ortamda kullanılamaz ve kitaplaştırılamaz. Not:Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir. Yazılan yorumlardan sitemiz hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz...