NOT: BU FOTOĞRAF KAWİS AĞA'YA AİT OLUP ORİJİNALDİR. (Bu fotoğraf'ın telif hakkı vardır. kesinlikle kopyalanması ve başka mecralarda paylaşılması yasaktır.)
KAWİS AXA
Bağdat Radyosunda parlayan ve ünü bütün kürdistana yayılan bir sanatçıdır Kawis axa.
1889 yılında İran'ın Zozané Çarçela Bertiya dedikleri bir yerde dünyaya gelen ve daha 10 yaşında iken babasını kaybeden Kawis axa, 13 yaşına kadar annesiyle beraber yaşamıştır. Gerçek ismi İdris Kakewis olan Kawis ağa'nın babasının ismi Ahmed Dedesinin ismi ise Cemilé Kuré Kanewi'dir. Annesinin adı Leylé (Leyla)dır. Annesi Iraklı olup Soran aşiretindendir. Babası Herki Aşiretinin Malbiya ocağındandır. Ahmet isimli oğlundan başka adı tespit edilemeyen bir oğlu daha olduğu bilinmektedir.
Annesini kaybedince şoka girip konuşma yeteneğini büyük ölçüde kaybetmiştir. Hatta hiç konuşamazken annesinin cenazesinde dengbej Fatma'ın annesine ağıtlar yakarak kılam söylemesi onu çok etkilemiştir. 13 yaşındayken Annesinin vefatından sonra Halasının Kocası Ahmed Xané Herkinin yanına gidip orada çobanlık yapmıştır.Annesinin yakın arkadaşı olan dengbej Fatma onu himayesine alarak hem korumuş ve hemde kılamlarını ona öğretmiş.
Kawis ağa 1915 yılına kadar burada yaşamış ve Dengbej Fatma sayesinde klamlar öğrenmiş ve söylemiştir. Kekeme olmasına rağmen olağan üstü sesi sayesinde muhteşem klamları akıcı şekilde okurmuş. Aynı yıl Dengbej Fatma ile Tahır Ağayé Herki Kawis Ağayı yanlarına alarak Rewanduzda Hacı Newruz'a misafir olurlar. Amaç Kawis Ağayı Irak Radrosuna çıkarmaktır. Ancak devam eden 1.dünya savaşında Rewanduz'un 13 Mayıs 1916 yılında işgale uğraması nedeniyle buradan kaçarak Şaqlawa'ya giderler. O dönem Osmanlı himayesinde olan Şaqlawada 1.Dünya savaşının bitimine kadar kalırlar. Savaşın sona ermesi ile bir çok kimse topraklarına döndüyse de Kawis ağa buradan ayrılmayarak, Bey ve Ağaların divanlarında klamlarını okumaya devam etmiştir. Bir anda namı bütün bölgeye yayılır ve çok sevilen bir sanatçı olur. İdris Kakewis olan ismi halk arasında Kawis olarak telafuz edilmiş ve Kawis Ağa olarak tanınmıştır.
Namı Bağdat radyosuna kadar ulaşan Kawis 1930 yılında Radyoya müracaat ederek sanatçı olmak istediğini bildirir, ancak kekeme olduğu için radyo evi kendisini hiç dinlemeden oradan kovar, bunun üzerine kawis, Bağdat radyosunun hemen yakınıdaki bir kahvehaneye giderek Genç Xelil kılamını okur (Bu Kılam oldukça seri ve hızlı okunur) bunu duyan Radyo evi yetkilileri hemen kahvehaneye gelip Kawis Ağadan , özür dileyip onu Radyoya çıkarırve bir miktar para ile çok değerli bir kürk verirler. Çok kısa sürede ünü Irakın dışına taşarak ta Erivan Radyosu ile iran Radyosu gibi kürtçe yayın yapan bölgelere kadar yayıldı. Klamlarını kuzey kürtçesi şivesi ile söylerken normal konuşmalarını ise herki şivesi ile yapardı.
Tam bir Şex Mahmudé Berzenci ve Şikaki aşiretinin Evdoyi kolundan olan Ünlü Sımko Ağa hayranı idi. Şeyh Mahmud onu sık sık yanına çağırır ve ondan klamlar dinlerdi. Şeyh Mahmudun İngilizlerle giriştiği savaşta gösterdiği cesaret ve kahramanlığını öven aynı zamanda bazı kürt aşiretlerinin Şehy Mahmud'a ihanet etmelerini anlatan "De loy loy" klamını meclis ve divanlarda okumaya başlar, bunu duyan Şeyh Mahmud Kawis'i yanına çağırıp Kendisine Beyaz bir arap atı, Danbezar marka bir tüfek ve mermi taşıyıcı bel kemeri hediye eder.
Sımkoyé Şikaki için defalarca İrana gidip kendisini ziyaret etmiş ve "Were Lawiko Heyran" kılamını sımko için besteleyip okumuştur. Bir gün Smko Iraka gelerek Mir Kadir Beye misafir olur. Bunu duyan Kawis Ağa Şaqlawadan Mir Kadir Bey'in köyüne giderek Sımko Ağayı ziyaret eder ve Sımko Ağa ona bir çok hediyeler verir.
Kawis ağa burada klam okuyup popüler olmasına oldu ama günden güne kendisini bitiren bir hastalığın pençesine düşmüştü. Yine Soran bölgesinde klam okurken hastalığının ilerlemesi ve hatta yatağa düşmesi üzerine oğlu Ahmet onu Şaqlawa'ya götürmek istemiş ancak Kawis Ağa bunu kabul etmemiştir. Hastalığın pençesinden kurtulamayan Kawis Ağa 1936 yılının Şubat ayının bir Çarşamba günü 47 yaşında hayata gözlerini yummuştur. Mezarı Kuzey Irakta bulunan Heresima (Herşema) Köyündedir. Başka bir rivayete göre de aşık olduğu bir kadının yakınları tarafından öldürülmüştür.
Çemé çetelé, Deloy loy, Genç Xelil, Lawiko, Heré Dilberé, Xelito, Lo lo Peyayo,Dotmam ve Hay Delal Delal gibi klamlarla ünlenen Kawis ağa, Tarihi olaylaraı anlatan kılamların derlemesinide yapmıştır. Bunlardan en önemlisi Geç Xelil klamıdır. Toplamda 32 klam derlemesi olduğu söylenmektedir. Radyodan okuduğu klamlardan yeterince para kazanamadığı için zaman zaman oğlu Ahmet ile beraber, Eşarp, pantolon ceket , İran Kumaşı ve mendil gibi eşyalar satarak çerçilikde yapmıştır.
Tam bir Şex Mahmudé Berzenci ve Şikaki aşiretinin Evdoyi kolundan olan Ünlü Sımko Ağa hayranı idi. Şeyh Mahmud onu sık sık yanına çağırır ve ondan klamlar dinlerdi. Şeyh Mahmudun İngilizlerle giriştiği savaşta gösterdiği cesaret ve kahramanlığını öven aynı zamanda bazı kürt aşiretlerinin Şehy Mahmud'a ihanet etmelerini anlatan "De loy loy" klamını meclis ve divanlarda okumaya başlar, bunu duyan Şeyh Mahmud Kawis'i yanına çağırıp Kendisine Beyaz bir arap atı, Danbezar marka bir tüfek ve mermi taşıyıcı bel kemeri hediye eder.
Sımkoyé Şikaki için defalarca İrana gidip kendisini ziyaret etmiş ve "Were Lawiko Heyran" kılamını sımko için besteleyip okumuştur. Bir gün Smko Iraka gelerek Mir Kadir Beye misafir olur. Bunu duyan Kawis Ağa Şaqlawadan Mir Kadir Bey'in köyüne giderek Sımko Ağayı ziyaret eder ve Sımko Ağa ona bir çok hediyeler verir.
Kawis ağa burada klam okuyup popüler olmasına oldu ama günden güne kendisini bitiren bir hastalığın pençesine düşmüştü. Yine Soran bölgesinde klam okurken hastalığının ilerlemesi ve hatta yatağa düşmesi üzerine oğlu Ahmet onu Şaqlawa'ya götürmek istemiş ancak Kawis Ağa bunu kabul etmemiştir. Hastalığın pençesinden kurtulamayan Kawis Ağa 1936 yılının Şubat ayının bir Çarşamba günü 47 yaşında hayata gözlerini yummuştur. Mezarı Kuzey Irakta bulunan Heresima (Herşema) Köyündedir. Başka bir rivayete göre de aşık olduğu bir kadının yakınları tarafından öldürülmüştür.
Çemé çetelé, Deloy loy, Genç Xelil, Lawiko, Heré Dilberé, Xelito, Lo lo Peyayo,Dotmam ve Hay Delal Delal gibi klamlarla ünlenen Kawis ağa, Tarihi olaylaraı anlatan kılamların derlemesinide yapmıştır. Bunlardan en önemlisi Geç Xelil klamıdır. Toplamda 32 klam derlemesi olduğu söylenmektedir. Radyodan okuduğu klamlardan yeterince para kazanamadığı için zaman zaman oğlu Ahmet ile beraber, Eşarp, pantolon ceket , İran Kumaşı ve mendil gibi eşyalar satarak çerçilikde yapmıştır.
Kawis ağanın ne yazık ki arşivi bağdatta çıkan bir yangında tamamen yok olmuştur. Ancak 32 parçadan oluşan ve bağdat radyosunda bulunan albümünden başka bir eseri yoktur günümüzde.
Derleme Memedé Kazım
UYARI: Bu sitedeki bütün materyallerin her hakkı saklıdır. İzin alınmadan ve kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz ve kopyalamak suretiyle elektronik ortamda kullanılamaz ve kitaplaştırılamaz.
Not:Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir. Yazılan yorumlardan sitemiz sorumlu tutulamaz
..
..
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder