HASENAN VEYA HESENANLI AŞİRETİ VE GERÇEK TARİHİ

Xana Mezın Aşiretleri gurubunun en büyük aşiretlerinden biridir. Yani, Haydaran, ertoşi, mızuri, barzani,Caf , Mikaili, Cemaldini ve Ademan gibi aşiretlerle akrabalığı söz konudur. Muş, Malazgirt, Hınıs, Dersim, Siverek Ovası, Kızıltepe - Mardin Ovası, Zap Bölgesinin yukarısı ve Ceylanpınar'a yakın Suriye topraklarında yaşadıkları bilinmektedir. Bununla ilişkili olan Hasanlu aşiretide Horasan'da yaşar.Zirkan Aşiretinin de Hasenanla akraba olduğu sanılır. Orjinal ismi Husnan'dır. Bazı kaynaklarda Husenan, Hasena, Hasnan olarak geçmektedir. 14. y.y.'de Arap gezginleri Zap Bölgesinde yaşayan bir Kürt aşiretine kendi kaynaklarında Hasnan demişlerdir. Bu Hasenan Aşireti olabilir. Kimilerine göre Hasenan Aşiretinin anayurdu Zap Bölgesidir. Ancak Hasenan Aşiretinin Doğu Anadolu'daki tarihi 15. y.y.lere kadar uzanmaktadır.Bu yüzden anayurdu tam olarak belli değildir. Aşiret 1800'lü yıllardan sonra Osmanlı - Rus savaşlarından ve ekonomik sebeplerden dolayı Siverek Ovası, Kızıltepe-Mardin Ovası ve Ceylanpınar'a yakın Suriye topraklarına ve doğu akdenize inmişlerdir. Mustafa Bey döneminde Hamidiye Alaylarında güçlü bir konuma geldi.
Hesenanlı Miralay Halit Bey döneminde Şeyh Sait İsyanı'nda yer aldı. Hasenanlı Miralay Halit Bey Erzurum'da yakalanarak tutuklanmıştır. Aşiretin çoğunluğu Sünnidir. Siverek'te bulunanlar Zazaca konuşurlarken diğer yerleri kurmanci konuşur. Başka bir araştırma: Ahmet Özer'in Doğuda aşiret düzeni ve Brukanlılar isimli kitabında; hesenanları Hertoşilerin mensubu olduğu Xana Mezın(Büyük Han) denilen kökten gelen ve Hertoşilerin ana dayanağı olan Mamedi koluna bağlı bir aşiret olduğunu yazar. Bununla beraber, Mamedin oğulları veya torunlarından olan dört kardeşten dört büyük aşiret doğar.Bunlar;Bahdur'dan:Bahduranlılar, Hesen'den:Hesenanlılar, Heyder'den: Heyderanlılar ve Mamxur'dan: Mamxuranlılar türemiştir. MUHAMMED ZEKİ EMİN BEG'E GÖRE HASENAN AŞİRETİNİN TARİHİ Kürt aşiretlerinin tarihi serüvenlerini araştırma bölgenin coğrafik, güvenlik ve sosyal yapıları nedeni ile araştırılması oldukça zordu. Buna ilaveten o dönemlerde herhangi bir yabancı gezginin bu yöreleri gezip araştırma ve incelemesi zor olduğu için ciddi bir araştırma imkanı yoktu. Dolayısı ile Hasenan aşireti de bu kaidesnin dışına çıkamadı. Anlaşılan bundan dolayı da bu aşiret Bitlis, Hakkari, Ardelan Kürtlerinin kurmuş olduğu Kürt hükümetleri gibi bir hükümet kurmaya muvaffak olamamış ve devamlı olarak göçebe bir hayat yaşayarak hayatı boyunca özgürlüğün tadını çıkararak eskiden beri Bitlis şehri yakınlarında yaşamaya devam etmişler. Ancan Yavuz Sultan Selim döneminde Miladi 1514 yılında bu uzun yaşam geleneği sona erdirildi ve bu aşiret yaşadığı bölgenin dışına çıkarılarak Osmanlı devletinin Rusya ve İranla olan sınırlarına yerleştirildi ve bu iki devletten gelecek tehlike ve saldırılara karşı Osmanlı sınırlarını muhafaza görevi verildi. Nitekim İran sınırında yaşayan Heyderanlı ve Sipkanlı kolları bu aşiretin en önemli unsurunu teşkil etmektedir. Hasenanlılar son derece mücadeleci bir karaktere sahiptirler. Bu gelişmeler yaşanırken beri tarafta safevi devletinin Meliki Şah Abbas bu aşiretin yaşadığı bölgeyi tüm kolları ile beraber ele geçirdi ve kontrolü altına aldı. Sonrada aşiretin Zafranlı, Adamanlı, ve Kiwanlı boylarını Horasan bölgesine naklederek orada yaşamaya mahküm etti. Ancak 1639 yılında Türkler ile İranlılar arasında yapılan antlaşmadan sonra bu aşiretler Osmanlı yönetimi altına veridiler. Yalnız burada bir gelişme daha yaşandı, Heyderanlı ve Sipkanlı boyları çok fazla kargaşa çıkarıp zaman zaman İran'a saldırıp mallarını yağmalayarak bazı beldeleri yakıp yıktıkları için her iki devletin yetkilileri olan Şah Fetah Ali ile Sultan II.Mahmud arasında yapılan son antlaşmaya yeni bir madde eklendi. Bu maddeye göre Osmanlı devleti Adı geçen bu iki aşireti İran beldelerine saldırmaları halinde "Bu aşiretleri cezasız bırakmayacağını taahhüt ediyordu" Buna rağmen bu aşiret 1829,1854,1877 yılları arasında Türkiye ile Rusya arasında patlak veren savaşlara tüm boyları ile iştirak ettiler. Ancak Hasenan aşireti bu defa fırsattan istifade ederek ,, zamanla Türklerin kendilerine yaptıklarına karşılık, onlarda Türklere karşı Ruslarla anlaştılar ve ele geçirdikleri şehirlerini boşaltıp yöreyi terketmeleri karşılığında Ruslara destek verdiler. Ancak en son I.Dünya savaşında onların onların bu desteğinin hiç bir faydasının olmadığı görüldü. (Kaynak:M.E.Z.Beg,Kürt tarihi) Hasenan Aşiretinin kollarından biri Mardin ve Kızıltepe civarında yaşayan Hasenekan boyudur. Muş yöresinden buraya göç etmişlerdir. Liderleri Héşeri köyünde oturmaktadır.Bu aileye mensup Mala Davo ve Mirze Ağa önemli ailelerdendir.Mirze Ağa zamanında Arap Şamar aşireti lideri Şéğ Abdıl Bışar'a haraç vermeyince bir koçer çadırında öldürüldü.Bu bölgedeki Hasenekan Köyleri Şunlardır. Héşeri,Mellesok,Xırbé Belek1,Xırbé Belek 2,Şeffelor,Tılnışir,Mehéna,Duhel 1 ve Duhel 2'dir.(Kaynak:Altan Tan (Turabidinden Berriyeye) 1987 yılında yayınlanan "Aşiretler Raporu"nda Hasanan aşiretinin yaşadıkları bölgeler şu şekilde açıklanmıştır;Ağrının Tutak ve köylerinde yaşayan Hasananlıların sayısı 4.900 kişidir(1987 yılı verileri),Dilleri:Kırmanç Kürtçesi,Dini islam(Şafii) Barazili boyu bu aşiretin içinde yaşamaktadır. Diyarbakır'ın Merkez ilçe ile Tillolu ve Kuşburnu köylerinde yaşayanların sayısı200 kişi civarındadır.(1987 yılı verileri) Erzurumun Hınıs ilçesinin Karabudak köyü ile Karayazı ilçesinin Aydınsu köyünde yaşayanların sayısı 200 kişi civarındadır(1987 verileri) Yerleşik hayat yaşarlar ve uyuşmazlıkları yoktur. Mardin Mazıdağı'da yaşayanların nüfusu 500 kişi civarındadır.Ulutaş ve Yağmur köylerinde yaşarlar ileri gelenleri,Aktaş ve Alpaslan aileleridir. Dumili aşireti ile arazi anlaşmazlıkları nedeni ile uyuşmazlıkları vardır. Muş merkez'e bağlı Şehit Tahir köyü,Kalacık,Bozbulut,Yoncalıöz, köyleri ile Bulanık ilçesinin, çaygeldi, Gölyanı,Kotalı,Gündüzlü, Karaburun, Gümüşpınar (Pılur) Sultanlı, Günyurdu,Karağıl, Sıradere, şatırlar, Abdalbayazıt ve Aşağı büklü köylerinde 1987 yılı verilerine göre toplam 20.431 Hasananlı yaşamaktadır. Buradaki Hasanan Aşiretini kolları şunlardır(Acemhan,Barazili ve Karapapak boylarıdır.) 1.Dünya savaşından sonra meydana gelen ekonomik kriz dolayısı ile 1915 yıllarında Muş'un Bulanık ilçesinin Gümüşpınar(Pılur) köyünden, haci Ağa'nın oğlu Reşit Ağa vasıtasıyla, Önce Mardin'in Kızıltepe ilçesinin Akyüz(Awené) köyüne göç etmiş ve burada 1980 yılına kadar yaşadıktan sonra Şanlıurfa'nın Ceylanpınar ilçesine göç ederken bir kısmı tekrar bulanık'ın Pılur köyüne geri dönmüşlerdir. 1915 yılındaki göç sırasında Reşit ağanın yeğenlerinden bir bölümü Manisa'nın salihli ilçesine, bir kısmıda Bursa'nın İnegöl ve Nilüfer ilçelerine geçmiş olup, hala buralarda yaşamaktadırlar.

..

9 yorum:

  1. Haseni ve Cibran aşiretler kardeş asiretlerdir.

    YanıtlaSil
  2. Bilgilere bunu da ekleyin.

    YanıtlaSil
  3. Van'da 1915 sonrası yaşanan sürgünde Sıh hasan oğlu Hasan ailesiyle birlikte Konya'ya gelmiş. O sıralarda 9 yaşında olan oğlu Sait konyada kalmış Hasan dede ailesiyle birlikte Van ve çevresinde illere dağılmış. Akrabaları kayıp Sait dedemin 1904, doğumlu kendisi anne adı fatma baba adı Hasan v hasenan aşiretinden olduğumuzu öğrendim Sait dedemin dedesi Sıh hasandir bende 3., kuşaktan torunu oluyorum. Akrabaları ulaşırsa sevinirim Instagram 65vanly42

    YanıtlaSil
  4. Hediye ismim bana numaradan ulaşabilirsin 00306946367497

    YanıtlaSil
  5. muş bulanık sultanı köyün den varmı kimse
    eskiler

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Var kardeşim, ben sultanlıyım ve 3 kolu var. Seydi, karaca ve dımıli diye. Ben karaca aşiretindenim

      Sil
  6. Muş Bulanık Okçular köyü Şexwelya köyü haseniler vardır...

    YanıtlaSil
  7. Mazıdağ.birka.hesna.köyünde.malĺa.seydi.yaşamaktadır

    YanıtlaSil