DUNNAİLER
Suruç ilçesi sınırları içinde 11 Nisan ( Aligör) beldesi ve civar köylerinde yaşayan Dunailerin tarihte bir kısmı Berazilerin bir kabilesi olarak hayatını sürdürmüştür. Önceleri Yezidi dinine mensup iken İslam’ı kabul etmişlerdir. Dunnailer Ketikanlarla beraber diğer Berazi kabilelerinden önce Suruç’a gelmişlerdir. Tarihte Ezdi (yezidi ) olarak bilinen birçok aşiret vardır. Bunlardan bazıları şöyledir. Haldiler, Reşiler, Dunailer, Şarkiyanlar, Davudiler, Besiler, Bociler, Zekdiler, Haverkiler, Şeyhanlar, Dorkanlar, Dasikanlar Aliyanlar, Bumteyvitler, Mirkanlar, Samugalar, Beytulhultalar, Hababalar, Kiran, Beled, Bekran Mendıkan, Boxti, Mahmudi ve Dumbeli aşiretlerinin bazı kabileleri.
Dunailer diğer dindaşları ile bazı sebeplerle ters düşmüş ve Şengal’den göç etmek mecburiyetinde kalmışlardır. Günümüzde Dunailere bağlı aşiretler Urfa, Gaziantep, Ankara, Konya ile Türkiye’nin birçok yerinde dağınık veya toplu olarak yaşamlarını sürdürmektedirler. Berazilere bağlı Dunailer günümüzde diğer Berazi kabileleri gibi müstakil bir aşiret olarak hayatını sürdürmektedir. Son dönem reisleri Salih-i Seyfe idi. (Salih Kılıç) Milli İbrahim Paşa dönemindeki meşhur Hamidiye alayları kâtibi Hüseyin Kanco, meşhur Kanco sarayının sahibi de bu aşiretin ileri gelenidir. Birecik’te de birçok ailesi bulunan Reşiler; Dunailerin bir bölümünü teşkil eder. Nizip ilçesinin Kuzey bölümünden başlayıp Araban ilçesine kadar devam eden köylerin tümü Reşi aşiretine mensuptur. Dunailer üç ana kabileden oluşur. 1- Bedirkaniler 2- Reşiler 3- Mendekoriler veya Mezkoriler. Reşilerin Şengal’den Ayrılarak Urfa ve Nizip civarına gelişleri Eyyübi hanedanı dönemine rastlar. Kesin olmamakla birlikte Dünailerin Müslüman olan kısımları mecburi göçe tabi tutulmuş olabilirler. Günümüzde Beziki aşireti sınırları içinde yaşayan birçok kabile bu göç eden Reşilere mensupturlar. Cezire ve Irak kısmı Reşıki Kirmanşah kısmı Reşvend Horasan kısmı Reşi olarak adlandırılırlar. Horasan’ın en büyük aşiretlerindendirler. Bu aşiretin bazı kısımlarına Orta Anadolu’da Reşwan veya Rışvan adı da verilmektedir. Dunnai aşiretinin Suruç bölümü kabileler arası kavga ve dövüşlerde Ketikanları destekledikleri bilinmektedir. Günümüzde Dünailerin bazı kabileleri hala Irak’ta yaşamaktadır. Bu aşiret ismini Irak’taki Dena veya Dınna bölgesinden almaktadır. Dunailer tarih boyunca en çok kavgacı ve savaşçı aşiret olarak bilinir. Kimi tarihçiler bu aşiret hakkında 1400’ün üzerinde ferman yasaklama emri, göç fermanları bulunduğunu söyler. Hatta daha İslam’ı kabul etmeden önce diğer Yezidi aşiretlerle her gün kavgalı idiler. Yezidilikteki birçok kuralı çiğner ve kabul etmezlerdi. Mesela Şeyh, Pir, Kaval Fakir gibi Yezidi din adamları ile alay eder onları asla adam yerine koymazlardı. Bu nedenle diğer Yezidi aşiretlerinin defalarca hışmına ve zulmüne uğradırlar. Dunailerin, Viranşehir’deki bölümünün reisliğini uzun süre Hüseyni Kanco yapmıştır. Bu şahıs Mılanlı İbrahim Paşa ile de iyi ilişkilere sahip idi. Hamidiye Alaylarında bir alayın binbaşılığını da Hüseyin Bey yapmıştır. Hüseyin Kanco’nun Derik’teki sarayı aşiretler arasında meşhur bir saraydır. Kasr’a Kanco olarak bilinir.(*) Dunailer 1923 yılında bir kısmı Viranşehir’den göç ederek Irak bölgesindeki Dünailerin yanına Şengal’a gittiler. Günümüzde Irak, İran, Suriye ve Türkiye’de dağınık halde yaşamaktadırlar. Suruç Dunaileri Berazi aşiretinin bir kabilesi olarak 400 yıldan beri bu ovadadırlar. Birçok aile bu aşiretten ayrılarak Birecik- Fırat sahilindeki köylere yerleşmiştir
Kaynak:asiretler.com
Dınna aşireti Reşi, bedirki ve mendekori gibi kabilelerden oluşmamaktadır. Bu isimler kürtçede 'Bavîk' olarak isimlendirilir. Esas olarak Dınna aşireti 3 kabileden oluşur: Boybegi, Mıza, Qeynun kabilelerinden oluşur. 1200 lü yıllarda Dınna aşireti Şengalden moğol saldırıları sebebiyle göç etmek zorunda kalmıştır. Boybegi ve Mıza kabileleri Deşta Ber-azi(Suruç) a yerleşmiştir. Aynı tarihlerde Qeynun kabilesi Mardin(kızıltepe) taraflarına yerleşmiştir. Suruç dınnalarının merkezi Êligor köyüdür. Şuan suruçtaki dınna aşiretine mensup köyler Êligor köyünden çıkmıştır. Osmanlı 1740 yıllarında Şeriat amacıyla Ezidi kürtleri kılıçtan keçirmiştir. O yıllarda osmanlı askerleri ve Hesenan aşireti Suruçtaki Dınnaları kılıçtan geçirmiştir. Bu saldırılardan ötürü Suruçtaki Dinna aşiretinin Mıza kabilesinin çoğu ve birkaç Boybegi ailesi Surucu terk etmek zorunda kalmıştır. Ekseriyetle Viranşehir, Şengal ve Halebin güneydoğusunsaki Tell-arn kasabasına dağılmışlardır. Suruçtaki Dınnalar 1740 lı yıllardan itibaren zorla ve baskı altında müslüman olmak zorunda bırakılmışlardır. En son müslümanlaşan köyler Mîshacerk, Qere ve Êligor'dur. Bu köyler Ezidi olarak Şeyh ailelerinden oluşuyordu. Bu yüzden uzun bir süre benliklerini korumuşlardır. Dınna aşireti Êgid denilen yiğit şovalyeleriyle meşhurdur. Özellikle Dilê dınî, pirkal, osê welî, kor usîb, mınnet-i uso gibi êgidler özellikle Arapların saldırılarına karşı aşireti korumuşlardır. Ezidilerin efsanesi olarak bilinen Derweş-i evdi de Suruç Dınnalarının yeğenidir. Derweşin annesi ayşe weli Osê welinin kız kardeşiydi. Şuan Ose welinin torunları Mîdeb köyündedir. Mıza kabilesinin son reisliğini yapan Hüseyni qenco mardin(derik) civarında Meşhur millanlı Ibrahim paşanın hamidiye alahlarının Binbaşılığını yapmıştır. Mardin(derik) Dınnaları Hüseyni qenco liderliğinde Kikan-xellecan aşiretinin saldırılarına uğramış ve Viranşehire göç etmek zorunda kalmışlardır. 1923 yılında Şerqiyan aşireti ve Dınna aşireti ezidi olmaları sebebiyle ziya gökalp liderliğindeki ittihat teraki cemiyeti tarafından saldırılara maruz kalmışlardır ve Şengale göçmek zorunda kalmışlardır. Şengalde xanesor başta olmak üzere şexan ve remûsi jerin gibi kasabalara yerleşmişlerdir. 1933 yılında ise viranşehir tarafına dönmek isteyen dınnalar donememiştir. Ancak Suriyenin qamışlo, haseke illerindeki 24 köye yerleşmişlerdir. Suruç dınnaları boybegi kabilesindendir. Boybegiler 3 Bavîktan olusur: Reşo, bedirki ve Mendekoridir. En son reisliği Salih-i seyfe yapmıştır. O oldükten sonra aşirete reislik yapan olmamıştır. Suruç dınnaları Berazi konfederasyonuna bağlı kalmışlardır. Dınna aşiretinden aynı zamanda birçok aşiret çıkmıştır. Delikan, Bublani aşireti bunlardan bir kaçıdır. Şuan bu aşiretler Nusaybin, kızıltepe ve suriyede yaşamaktadırlar.
YanıtlaSilDeğerli bilgi için teşekkür ederim
SilEvet bilgiler doğru verilmiş. Dinna aşiretinin soyundan gelen sewidiyanlar'da var. Xorosandan göç edip şengal bölgesine yerleşen kürt aşiretleri daha sonrada sere kaniye û gre spi ve amude civarlarında dağınık yaşarlar. Ezidilik inancına mensuplar, daha sonradan afrin civarına yerleşen sewidiyanlar belli bir zaman sonra toplu göçler başlar başta suruç ve siwereg daha sonrada bingol kığı ve dersim bölgesine yerleşmişlerdir. Göçler nedeniyle ezidilik unutulup alevilik inancına inanmışlardır. Osmanlıya vergi ödemedikleri için belli bir zaman diliminden sonra iç anadolu ya sürgün edilmiş sewidiyanlar - reşiyanlar - ve canbegler halen eski kültürünü ve dillerini korumaktadırlar. İç anadoluda aleviliği unutan kürt aşiretleri sunni olmuşlardır..
YanıtlaSil