CAF, JAF AŞİRETİ
..
Kuzey Irak ve Mohabad bölgesinin en köklü ve en büyük aşiretlerinden biri olan caf aşireti Xana Mezın Aşiretleri gurubundan olup, bir çok kolları vardır.
Zagros dağları ile İran - Irak sınırları arasında yaşayan bu halk Miladı 1114 yılında kürt lider Zaher Beg Caf(Jaf) etrafında toplanarak oluşmuş kısmen göçebe ve yerleşik bir aşirettir. Jaf Lehçesi soranice dil gurbunun bir parçası olması, Cafların Soran emirliğinin bir kolu olma ihtimalini doğuruyor.
Bu büyü k aşiretin göçebe gurupları Kışı Xelikan yöresindeki yüksek yerlerler ile Şirvan nehrinin güneykıyılarına kadar uzanan Kızılribat bölgesinde geçirirler.
Ünlü kürt araştırmacısı Binbaşı E.B.Soane 1907 yılında Mezopotamya'ya yaptığı seyahatten derlediği notlarında Caf Aşiretine özel bölümde şöyle bahsetmektedir;
güney Kürdistan çapında savaştaki yetenekleri ve yırtıcılıkları ile tanınan bir aşirettir Caflar.Şimdiye kadar hiçbir şey değilse de geçmişlerine dair az şey biliniyor ve burada hükümdar aileye mensup güney kürdistan'ın ucunda yer alan Kızıl rubat'lı Muhammed Ali Bey Pıştmala'nın bilgilerine dayanılarak geçmişleri hakkında bilgi veriliyor.
Caf Reislerinden Muhammed Paşa'nın Büstü.
src="https://d1k5w7mbrh6vq5.cloudfront.net/images/cache/9f/80/06/9f80061fb7a8dae8727293bb7c5c6785.jpg" />
Caf Aşiretinin önemli kişilerinden Mahmud Paşa Caf (Muhammed Paşanın oğlu olup 1845-1921 yıları arasında yaşamıştır.
Aşiret ilk zamanlardan 1700 yılına kadar Erdelan(İran'da)da bulunan Ciwanru bölgesini mesken tuttukları ve Erdalan valilerinin idaresi altında yaşamlarını sürdürdüklerini öne sürüyorlar. Erdelan Valileri son derece verimli olup Cafların elindeki Cıwanru topraklarını kıskançlıkla takıp ettikleri ve Cafların artan güçleri karşısında tedirgin olduklarını belli ederek buraların yönetimini ellerine alma girişiminde bulundular.Bu elbette savaşmadan olmazdı ve Caf Aşireti Liderinin kardeşi ile oğlu ile birlikte yakalanıp öldürüldüğü bir savaştan sonra aşiretin geri kalan beyleri topraklarına olan bağlılıkları istilacılara olan nefretlerine galip gelen bir kaç alt aşiret dışında Süleymaniyeli paşaların himayesiğne girdiler.
Caf aşiretinden bir bey 1800
Öte yandan bunlardan Erdalan valilerine boyun eğmeyenlerden, Kadir Mir Weysi, Tayşai,Qalkani,Yusuf Yar Ahmedi,Nirji ve Gurhkeyşler goranlara sığınıp onlarla yaşayarak isimlerini benimsediler. Bunlar bu gün Goran Cafları olarak bilinirler.Aşiretin bir kaç yüzbin kişiden oluştuğu tahmın ediliyor(1909 yılı verilerine göre) O dönemdeki Caf Lideri Mahmut Paşa bir kaç saat içinde bir kaç yüz atlı savaşçıyı toplayabilecek kabiliyette idi. Caf Paşaları az konuşan,gururlu ve kibirli ama hızlı hareket eden erkeklerden oluşup, son yüz yıl boyunca ne zaman aşirette bir sıkıntı olsa öyle hızlı ve etkili harekete geçmişlerki ilk bölünmeden beri başkaca parçalanma ve bölünme olmamıştır.Neredeyse büyük kürt aşiretleri içinde iyi karşılıklı ilişkiler içinde yaşayan tek aşiret caflardır. Zira farklı ailelerin liderleri uyum içinde çalıştıkları için aşiret zenginleşip güçlendi.
BİR CAF BEYİ GÜNEY KÜRDİSTAN(E.B.SOANE-1907)
İlkbaharda ise Şehresor'a gelir ve oradan da Pencewin yolunu takip ederek İran topraklarındaki Sine(Sinendec) cıvarına yerleşirler.
Bu aşiretin kolları:
-Haruniler:800 aile
-İsmail ve Aziziler:1500 Aile
-Mikaililer:2000 aile): Mikaililer Türkiyede Muş Bulanık ilçesi örenkend(Eski İsmi Xerabeşehir), Bulanık Merkezi Van, Ağrı ve Batı Anadoluda Adapazarı merkezde yaşarlar.
-Reşobori:1000 aile
-Terxani:500 aile
-Şateri:1800 aile
-Sadani: 300 aile
-Badaxi:250 aile: Kuratu ve Bavenur şehirlerinde yaşamaktadırlar. Bir kısmı Şirvane şehrinde otururlar. Tamamı Irak içlerinde yaşamlarına devam etmektedirler. Bu aşiret yaklaşık 300 kadar ailedir. Reisleri 1948 yıllarında Muhammed Ali Murathan idi . Bedaxi’ler kendi aralarında iki kabileye ayrılmışlardır. Bunlar 1- Bedaxi, 2- İrnekeyi. Günümüzde Irakta Caf aşiret federasonuna bağlıdırlar. aile
-Başeki:300
-Amali:400 aile
-Yusufcani:500 aile
Bu aşiretler yakın zamana kadar göçebe hayatı benimsemişlerdir. Ancak özeeliikle Mikaililerin tamamına yakını yerleşik hayata geçmişlerdir.
Newroli:150 aile olduğu tespit edilmiştir.yerleşik bir yaşam sürerler
-kemali:500 ailedir kısmen göçebe ve kısmen yerleşiktir.
-Gelali:2000 ailedir
-Yezdanbexşi:900 aile ve göçebedir.
-Tawgozi:200 aileden müteşekkil olup, yerleşik yaşam sürerler.
-Peşmali:50 aileden ibarettir.
-Béseri: 200 aile
-Yarveysi:200 aile
-şeyismaili:1000
-isayi: 300 aile
Bunlarda göçebedir.
Sofiyewend: 60 aile ve yerleşiktir.
(Kaynak:M.Emin Zeki Beg)
Sadani ve Badaxiler ise Bazen Horin ve şeyxan Topraklarına gidip konar göçer şeklinde yaşam sürerler.
Yukarıda saydığımız Büyük Caf Aşiretinin bu kolları ve oymakları arasında büyük birlik olup, doş güçlere ve yabancılara karşı tek yürek olurlar.Özellikle yabancı güçlerler husumet halinde olmaları ve aynı zamanda kendi aralarında da zaman zaman anlaşmazlıklar olması nedeni ile Bazı kollar aşiretten ayrılmışlardır.
Bunlar:
Kubat, Babacani, Weledbeg, Enaxi,Emani, Darwaş, Dıléteze, Mirbegi,Dıt!yri,Namdarbegi, Tayşe, Kadirveysi,Nayrizi, ve şerefbiyani oymaklarıdır. bu oymakların hepsi bir birinden bağımsızdırlar. Şafii mezhebine bağlıdırlar.
ÖNEMLİ ŞAHSİYETLERİ
1-Tahir Bey (Caf Tahir Bey)
Caf Osman Paşa'nın oğludur. Kürt annesi akkıllı bir hanımdı. H.1295(M. 1878) yılında Halepçe'de doğdu. H.1327 (M. 1909) ydında öldü. Farsça,Türkçe ve Arapça dillerini çok iyi kullanıyordu. Fransızca'yı da normal bir şekilde bilen Tahir Bey, yetenekli bir şairdi.Şiirleri halk arasında yaygın bir şekilde biliniyordu. Şiirlerinden bir tanesi şöyledir:
Her wekû qews û qezeh bades le gerden danîşin
Tobe sexmeyîalûse w zûmen be rengi zerdewe
Naheq niye ger werbigr6 berdî tehemmul
Sînvanî suruşkem ke eka haje le serda
2-ZahirBey
Yar Ahmet Bey'in oğlu ve Caf aşiretinin reislerindendir. H.l 150 (M. 1737)yılında kardeşi Tahir Bey ile birlikte yaban ülkesine göç etti. Salahiye ilçesine yereleşen Zahir Bey, H. 1165 (M.1752) yılında öldü.
MEMEDÊ KAZIM
ARAŞTIRMA SÜRÜYOR İLAVELER YAPILACAKTIR.
LÜTFEN ALINTI YAPARKEN KAYNAK GÖSTERİNİZ.
Mikaili
YanıtlaSil