GÖKTÜRK DEVLETİ

Büyük Hun İmparatorluğu döneminde Orta Asya’da göçebe hayatı yaşayan Türkler, Hun İmparatorluğunun yıkılmasıyla birlikte Göktürk Devletini kurarak yerleşik düzene geçmişlerdir. Göktürklerin en büyük özelliği Türk kimliğini ve devletlerinin adında kullanmalarıdır. Göktürk ismini Orhun Kitabelerinde belirtilen Ökük ve Türük ibaresinden almışlardır. Göktürklerin temeli Aşina kabilesine dayanıyor. 540 yılında Bumin Kağan Aşina kabilesinin başına geçer. 552’de Göktürk Devleti’ni kurarak tarihe ilk Türk devleti olarak geçer.

Göktürk Devleti Tarihi

Büyük Hun İmparatorluğunun yıkılmasıyla birlikte, kavimler Asya’nı çeşitli bölgelerine dağıldılar. Bunlardan Aşina kabilesi bugünkü Moğolistan’ın Kuzey Batısı konumunda bulunan Altay eteklerine yerleştiler. Bölgede büyük bir hakimiyete sahip Juan Juan İmparatorluğunun himayesi altına girdiler.
Aşina kabilesi, demircilikte büyük zanaat sahibiydiler. İmparatorluğun demir, dökme ve çelik işlerini yapıyorlardı. Kabile, devlete çalışırken aynı zamanda da kendi içinde siyası yapılanmayı sürdürüyordu.
540’de kabilenin başına Bumin Kağan geçti. Bumin Kağan liderliğinde ticari faaliyetler için Çin’e yöneldiler. Bu dönemde bölgede önemli bir güce sahip olan Topa İmparatorluğu Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrılmış ve iyice zayıflamıştı. Batı Topa İmparatorluğu, rakibi Doğu Topa ve Juan Juan İmparatorlukları baskılarına karşı Aşina kabilesiyle iyi ilişkiler kurmak istiyordu. Bunun üzerine Bumin Kağan, kabilesinin ürünlerini sunmak ve tanıtmak üzere Batı Topa’ya bir elçi gönderdi.
Bumin Kağan Batı Topa’yla iyi ilişki kurma hazırlığı yaparken, Toles kabilesinin Juan Juan İmparatorluğuna saldırı hazırlığında olduğunu öğrenir ve Toles kabilesini bozguna uğratarak egemenliği altına alır. Bundan aldığı cesaretle de Juan Juan Başbuğunun kızını ister ama ret cevabı alır. Bunun üzerine Bumin Kağan da Batı Topa İmparatorunun kızını ister ve Batı Topa İmparatoruyla akraba olur.

Göktürk Devleti Kuruluşu

551’de Bumin Kağan Batı Topa İmparatorunun kızıyla evlenerek Batı Topa İmparatorluğuyla ittifak kurar. 552’de de Batı Topa İmparatorluğuyla güçlerini birleştirerek Juan Juan İmparatorluğunu bozguna uğratır. Bumin Kağan Yabguluğunu (Han, Hakan) ilan ederek Göktürk Devleti’ni kurar.
Göktürk Devleti’ni kuran, Bumin Kağan aynı yıl vefat eder. Göktürklerin Sağ Yabguluğuna oğlu Kolo, Sol Yabguluğa ise kardeşi İstemi geçer.

Göktürk Devleti Kurucusu

Göktürk Devletinin kurucusu Bumin Kağan’dır. Devleti kurduktan sonra yıkılan Hun İmparatorluğu’nun başkenti Ötüken’i alarak, kendi başkentleri yapmıştır. Bu başarılarından ötürü “İlliğ Kağan” ünvanını almıştır.
Bumin Kağan, Göktürk Devletini kurduktan sonra fazla yaşamamış ve aynı yıl vefat etmiştir
Göktürk Devleti Hükümdarları
Bumin Kağan, Göktürk Devletinin batı kanadını kardeşi İstemi Kağan’a verdi. İstemi Kağan, Batı Göktürk Devletini kurarak, Göktürk Devletinin merkezi yönetimi altında hükümdarlığını sürdürmüştür. Bu nedenle hem Göktürk hem de Batı Göktürk İmparatorluklarının hükümdarları ayrıdır.
Göktürk Devleti Hükümdarları; Kolo, Mukan, Taspar, Işbara
Batı Göktürk Hükümdarları; İstemi, Tardu, Çu-Lo, Şeku, Tong,

Göktürk Devleti Sınırları

Mukan Kağan döneminde Göktürk Devleti en geniş sınırlara ulaşmıştır. Güneyde Çin Seddi’nden, kuzeyde Buz Denizi’ne, doğuda Kore’den batıda Karadeniz’e kadar Orta Asya’yı bir uçtan bir uca kaplamıştır.

Göktürk Devleti Yıkılışı

Doğu Göktürk Devleti’nin hükümdarı Mukan 572’de ölünce yerine oğlu Taspar Kağan geçer. Taspar Kağan, Çinli gelin alması ve Çin’le iyi ilişkiler kurması sonucunda Çin’in izlediği siyaset sonucunda ülke zayıflamaya ve kardeşler arasında çatışmalar çıkmaya başlar. 630 yılında da iç sorunların büyümesi nedeniyle Doğu Göktürk Devleti yıkılır.
659 yılında da Batı Göktürk Devleti Çin tarafından işgal edilir ve Batı Göktürk Devletini yıkar.

Kaynak:hurriyet.com.tr