Irakta 1924 ile 1935 yılları arasında milletvekilliği yapmış olan ünlü kürt tarihi araştırmacısı Muhammed Emin Zeki Beg'in 13 Mart 1931 yılında tamamladığı Kürtlerin tarihi isimli eserinde Derimi Aşireti hakkında aşağıdaki bilgilere yer vermektedir.
Dersimi aşireti, Dersim dağı etrafında yaşayan ve çoğunluğu Ali İlahi (Alevi) Mezhebinden olan bu aşiretin Zazaki lehçesine yakın bir lehçeleri vardır. Bu aşiret yaz aylarında köylerinden ayrılarak kuzeydeki dağlara giderler ve kışın tekrar yerleşik hayat sürdükleri evlerinde dönerler.
Dérsimiler şua kollara ayrılmaktadır.
Millan:Bunların aslı Milli Aşiretine dayanır ve bu tarihe kadar karşılıklı ziyaretler ve benzer tüm alakalar süre gelmektedir.
Keçel: Palo tarafında yaşayan yaklaşık 1000 ailedir (1930'lu yıllarda)Nüfuslu bir aşirettir. Bu grubun veya federasyonun en nüfuzlu aşiretleri Keçel ve Bal
aşiretleridir. (M.E.Z.Beg 1931)
aşiretleridir. (M.E.Z.Beg 1931)
Keçel aşiretinden Kahraman oğlu Munzur Ağa ve oğulları Nuri ve
Ali (Munzur zade Ali)
Pir Ahmet oğlu Yusuf Efendi
Ali Şevki
Efendi/Ağa
Liko (Lahika’da Mahli)
Seyit Memuli
Seyit İsmail Ağa
Şah
Cihan
Pir Hasan
Bal aşiretinden Paşa Timur, Sayıcan/Saycan Ağa, Seyit Han
Ağa, Hır oğlu Eyyüp Ağa (Hayır oğlu Eyyüp Ağa).
Aşuran aşiretinden İbrahim
Ağa (Harsi köyü)
J.U.K.’nın “Dersim” adlı yayını bir yerde Yukarı Abbas
aşiretini Kalan grubuna dahil etmekte ve ileri gelenlerini şöyle
saymaktadır:
Seyit Rıza (Bk. Lahika) ve oğulları Seyit Hasan, Baba, İbrahim
ve Hüseyin
Seyit Ali ve oğlu Hüseyin (Kirlavik/Kerlavik ve Gürk köylerinde
mukim)
Şesi Hüseyin
Ahmet
Yusuf Ağa
Not: 1931 tarihli Lahika’da
Keçel aşiretinden 4 ailenin Hayrabolu’ya, Bal aşiretinden 6 aile ile Yukarı
Abbas’tan 6 ailenin Akhisar’a sürgünü teklif edilmiştir. Kalan grubuna dahil
Aşuran büyüklerinden ise 1 ailenin yine Akhisar’a iskanı
tasarlanmıştır.
DAMANLI BÜYÜKLERİ
Süleyman Efendi
Not: Lahika’da adı
“Hamanlı” olarak geçen bu aşiretten bir ailenin Akhisar’a sürgünü teklif
edilmekteydi.
BEZGAR BÜYÜKLERİ
Topuz oğlu İbrahim (Merho’da mukim),
kardeşleri Süleyman ve Mahmut
Süğütlü Ali Ağa
Memu oğlu Biro
Ali
Ağa
NOT: Bu kısım Alevifrum.com'dan alınmıştır.
Şewak: Yerleşik hayat süren sünni bir boydur.
Ferhat Uşağı: Bunlar Sorpenikan tarafında yaşar, kurmanc bir aşirettir.
Bir kısmı Tercan, Erzincan ve Pülümür tarafında yaşar. Balabanlı kolundan olduğunu savunanlarda vardır.
Bahtiyari: Çemişgezek tarafında yaklaşık 30 kadar köyleri vardır.Yarı göçebe hayat yaşarlar.Rotanlıların bir kolu olduğuda söylenmektedir.
Karabanli: Asonik tarafında yaşarlar.Kabileleri:
Aşağı Karaballı: Kangozadeler, Kindanlı, Ateş Uşağı, Tavuklu
Kegolar, Ali Kegolar, Lolanlı.
Yukarı Karaballı: Gedikler, Maholar, Mezrolar,
Kindanlılar.(Aleviforum.com)
Aşağı Karaballı: Kangozadeler, Kindanlı, Ateş Uşağı, Tavuklu
Kegolar, Ali Kegolar, Lolanlı.
Yukarı Karaballı: Gedikler, Maholar, Mezrolar,
Kindanlılar.(Aleviforum.com)
Mirzanlı: Dersimin (Hozat-Xozat) merkezinde yaşarlar.
Abbasanlı: Halı dokuma işinde mahirdirler, Kalan aşiret gurubunun bir kolu olduğu söylenmektedir.Ovacık, Pülümür ve erzincan yöresinde yaşarlar.
Balaşaxi: 200 aileden oluşur ve yerleşik hayat sürerler (1930'lu yıllaraın verileridir.)
Laçin Uşağı: Amoğ bölgesinde yaşarlar.
aşiret 1931 İkinci Teşrin’de Maksut uşaklarının isyanında Elaziz Valisi Nizami
Bey’e yardım etti. Bilhassa reislerinden Topal Yusuf, hükümete
sadıktır.
Dostları: Koç, Karabal ve Ferhat ile dosttur.
Hasımları:
Maksut’lara muhasımdır.
1933 Eylül’ünde Ferhatlar üzerine yapılan silah arama
harekatı sırasında o tarihe kadar “hükümet taraftarı” görünen Laçin kabilesi ve
reisi hükümet kuvvetlerine karşı durdu. Gerçekte Ferhat aşiretinin bir koludur.(Aleviforum.com)
Bey’e yardım etti. Bilhassa reislerinden Topal Yusuf, hükümete
sadıktır.
Dostları: Koç, Karabal ve Ferhat ile dosttur.
Hasımları:
Maksut’lara muhasımdır.
1933 Eylül’ünde Ferhatlar üzerine yapılan silah arama
harekatı sırasında o tarihe kadar “hükümet taraftarı” görünen Laçin kabilesi ve
reisi hükümet kuvvetlerine karşı durdu. Gerçekte Ferhat aşiretinin bir koludur.(Aleviforum.com)
Kozlıçan: Dersimde bir bölgenin adıdır. Bu isimde meşhur olmuş bir kaç boy burada yaşar. Bunların bir kısmıda Diyarbakırın kuzeyinde yaşarlar. Ancak, Beyit uşağının bir kolu olduğu, Ovacık Mercan boğazı ile Pülür ve Dersim'den buraya göç ettikleri anlatılmaktadır.
Giyoran: Bu boy'da dersim merkezinde yaşarlar.
ÖNEMLİ ŞAHSİYETLERİ:
1-Pir Hüseyin
Çemişkezek Emiri Hacı Rüstem Bey'in oğludur. Babasını öldürttüğü için
Sultan Yavuz'a karşı korkmadan yürüdü. Sultan, bu emirin cesaretinden hayrete
düştü. Bu cesaretini takdir ederek, Çemişkezek'in imaretini ona verdi. Onunla
birlikte Fırka Komutanı Beykuli Muhammed Ali Paşa'yı fırkasıyla birlikte Çemişkezek'e
gönderdi. Ali Paşa, Hüseyin Paşa'dan önce imaretin merkezine vardı.
Kabilesinin yardımıyla Kızılbaş hakimi olan Nurali'nin üzerine yürüdü ve onu
öldürdü. Bu suretle imaretinin merkezini güçlendirdi. Pir Hüseyin, ölünceye ka¬
dar Osmanlı Devleti'ne halis bir hizmetçi gibi çalışarak, İmaretini iyi bir şekilde
yönetti.
Çemişkezek Emiri Hacı Rüstem Bey'in oğludur. Babasını öldürttüğü için
Sultan Yavuz'a karşı korkmadan yürüdü. Sultan, bu emirin cesaretinden hayrete
düştü. Bu cesaretini takdir ederek, Çemişkezek'in imaretini ona verdi. Onunla
birlikte Fırka Komutanı Beykuli Muhammed Ali Paşa'yı fırkasıyla birlikte Çemişkezek'e
gönderdi. Ali Paşa, Hüseyin Paşa'dan önce imaretin merkezine vardı.
Kabilesinin yardımıyla Kızılbaş hakimi olan Nurali'nin üzerine yürüdü ve onu
öldürdü. Bu suretle imaretinin merkezini güçlendirdi. Pir Hüseyin, ölünceye ka¬
dar Osmanlı Devleti'ne halis bir hizmetçi gibi çalışarak, İmaretini iyi bir şekilde
yönetti.
2-Kelabi Bey
Batı Kürdistanı'mn başkenti sayılan Dersim (Çemişkezek) emirlerinden Pir Hüseyin Bey'in oğludur. Çaldıran Savaşı'nda Sadrazam Mustafa Paşa ile birlikte şehid oldu.
Batı Kürdistanı'mn başkenti sayılan Dersim (Çemişkezek) emirlerinden Pir Hüseyin Bey'in oğludur. Çaldıran Savaşı'nda Sadrazam Mustafa Paşa ile birlikte şehid oldu.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder