Hamdollah Mostovfi’nin Tarih-i Güzide (Seçkin ve Elitlerin Tarihi)) adlı eserine göre Lor aşiretler gurubundan olup, Loristan aşiretleri halklarındandır. Loristan aşiretleri 2 ana guruba ayrılırlar. Aslında bunlar, Sahi, Arsan, Arki, ve Beyli gibi tam 18 aşiret idi ve Lor Lehçesini konuşurlardı. Ama gerçek lor değillerdi. Şu Andaki Lorlar ise 4 büyük bölüme ayrılırlar. Bunlar; Mamesani, Kohgeloyi, Bahtiyari ve Lor Asli boyları idi.
Bahtiyari aşireti iki büyük guruba ayrılıyor. Bunlar; Çarlıng ve Heft lıng gurubu, aynı zamanda Heftlıng kolu çok güçlü konumdadır. Çarlıng ise Birucerd ve Golpaykên arasında yaşarlar. Doğu bilimci Rossa'ya göre Bahtiyari aşiretinin yaşadığı bölgeler ,Sebezkoh,Zerdekoh,Şuster,İsfahan ve Kirmanşah yöreleridir. Tarih-i Güzide bu gurubun sayısını 100.000 ile 300.000 olarak ifade eder.
Bu aşiretin dili kürtçedir. Ancak diğer kürt lehçeleri ile arasında fonetik farklılıklar vardır. Nitekim Zagroz yöresinde yaşayan Bahtiyari aşiretinden her bir oymağın kendine özel bir lehçesi olduğu gibi aşiret aynı zamanda savaşçı ve cesur bir karaktere sahiptir. tabiatları çok sert ve çetindir. Her ne kadar dil guruplarının Pehlevi dilinde türediği ifade edilse de doğru kabul edilen ve tercihe şayan görüşün; lor guruplarının kullanmış oldukları Pehlevi yani Fars dilinden çok Kürt diline olan benzerliğidir. Çünkü kürtler ile Lorlar birileri ile her yönden kolayca anlaşabilmektedirler. Ancak Farsların bahtiyari gurubu ile olan ilişkileri için bunu söylemek zordur
Major Rawlinson'un 1836 yılında Loristan gurubundan olan Bahtiyarin büyük kolları hakkındaki araştırmalarına bakalım.
Bahtiyarilerin büyük Kollarından Heftling Boyunun Oymakları;
Olaki ve Mal Ahmedi:400 ailedir, yazın Çapalkâw'da kışın ise Serdeşt ve Sehul'de yaşamaktadırlar.
Behtiyariwend: 600 ailedir, yazın Sêlaxor'da yaşarlar.
Durki: 4000 ailedir.Çeharmahalda yaşarlar
Selaki: 2000 ailedir.Bordborud'da yaşarlar
Toplam Büyük aşiret nüfusu 7000 aile civarında olup, kış mevsiminde Serdeşt ile güneye doğru Dizful'a kadar uzayan ovalarda ikamet ederler.
Büyük Aşiret Çarlıng Boyunun Oymakları;
Kunorsi: 1000 ailedir ve yazın Feridun'da ikamet ederler
Sihuni: 1500 ailedir. ve yazın Feridun'da ikamet ederler,
Mahmud Sala: 1000 ailedir ve yazın Feridun'da ikamet ederler,
Mokoli: 500 ailedir Canik'te ikamet ederler.
Memiwend ve Zelaki: 4000 ailedir, yazın Zerdekoh'da yaşarlar.
Bayawi: 3000 ailedir.yazın Zerdekoh'da yaşarlar.
Orâk ve Şalo: 2500 ailedir Yazın Bazoft'a yaşarlar
Bu aşiretler yazın Feridun, Zerdekoh ve Bazoft'ta kışın ise Ram,Hürmüz,Caniki, Kermesir,Şuster,Sosin ve Malemir ovalarında yaşarlar.
Bahtiyari çadırları ve Reisleri ...1800 yılları
BAHTİYARİLERE BAĞLI DİĞER AŞİRETLER.
Bu aşiretler, Caniki,Kırmısir,(4000 aile),Xanoki(2000 Aile) , Sırdsir ve Gunduzlu(1500 Ailedir) 'dir.
Bu son dört oymak yazın monkuşt, Kândoman ve lordağan yörelerinde yaşarlar. Kışın ise Bağmelik, Tol,Goran Vadisi, Kolkır ve Bâtewend ovalarında yaşıyorlar. Toplam 28.000 aileden oluşur.(Bu rakamlar 1930 yılı verileridir)
Yine Major Rawlinson'in bu aşiretlerin inancı ve toplumsal yapıları hakkındaki araştırmaları ise şöyledir; Bu aşiretlerin genel reisi Caniki Aşiretinden Murad Han'ın torunu Muhammed taki Handır ve büyük dedesi, Nadir Şah'ın öldürülmesinden sonra tüm İran beldelerine hakim olan bu kişidir. Muhammed taki Han ise çok kültürlü, iş beceren, bilgin bir şahsiyet olduğu gibi, oldukça cesur ve kahraman bir insandır.Liderlik sorumluluğunu bilir herkes tarafından sevilir ve ihtiyaç duyulduğu zaman 12.000 kişilik savaş birliğini anında harekete geçirme gücüne sahiptir.
Diğer bir ayrıntı ise Heftlıng ile Çarlıg aşiretleri arasındaki sürtüşmelerdir. Ama genel olarakaşiretin toplumsal durumu Küçük Lorların aşiretinden çok daha iyi ve çok daha yüksektir.
Dini İnanç İtibari ile;
Bu aşiretler her ne kadar müslüman olsalar bile İslami yaşayış bakımından zayıftırlar ve Ali İlahi mezhebine herhangi bir ihtiram ve meyilleri olmadığı gibi, mezhebi araştırmak için de herhangi bir teşebbüste bulunmazlar.
ÖNEMLİ ŞAHSİYETLERİ
1-Ali Murat Han el-Bahtiyari
İran'da yaşayan ünlü Bahtiyari aşiretinin başkanı ve Nadirşah ile Tahmasp'ın ünlü komutanıydı. H.l 164 (M.1751) yılında Asfahan'ı ele geçirdi. Nadirşah'ın ölümünden sonra Kerim Han el-2^ndi ile anlaşarak, küçük olmasına rağmen İs¬mail Şah'a taç giydirerek, memleketin idaresini ele geçirdiler. Zalimce davranışları nedeniyle Kerim Han ile araları açıldı. H.1160 (M. 1747) yılında meydanagelen bir savaş esnasında öldürüldü.
2-Halil Han
Bu adla anılan iki emir vardır. Bunlardan biri, Bahtiyari aşiretinden Emir Cihangir'in oğludur. Halil Han, Şah Abbas'ın tanınmış emirleri arasında yer aldı.
Şah Tahmasp'la iyi ilişkiler kurdu. Şah Tahmasp tarafindan kendisine Han lakabı verilerek, bütün İran emirlerinin amiri oldu. O dönemde, Siyah Mansur aşiretinden başka İran'da 14 Kürt aşireti vardı. Bunlann tümü Halil Han'ın emri ve
idaresi akındaydılar. Ayrıca Şah Tahmasp, Sultaniye, Sencan, Ebher ve zerinkemer ile bazı nahiyeleri kendisine bıraktı. Herhangi bir yere giderken kendisineüç bin Kürt süvarisi eşlik ederdi. Bunlann karagahı Tebriz ve Kazvin şehirieriydi.
Sınır yollan bunlar tarafindan kontrol ediliyordu. Ancak bir süre sonra Şah'ın
istemine aykın ve istenilmeyen bazı olaylar meydana gelince Şah, bunlann reisi
durumunda olan Halil Han'a kızarak, onu Horasana sürgün etti. Burada sınır muhafızı olan Halil Han, bu görevini sürdürürken vefat etti.
Araştırma sürüyor.. ilaveler yapılacaktır.
Memedê Kazım
UYARI: Bu sitedeki bütün materyallerin her hakkı saklıdır. İzin alınmadan ve kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz ve kopyalamak suretiyle elektronik ortamda kullanılamaz ve kitaplaştırılamaz.Not:Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir. Yazılan yorumlardan sitemiz hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz...
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder