İngiliz Binbaşı Edward William Charles Noel 1919 yılında Mezopotamyadaki görevi sırasında tuttuğu günlüklerde ATMİ AŞİRETİNİ şöyle rapor etmiştir.
Maraş ve Malatya arasındaki dağlık bölgede yaşarlar.(Atmi kelimesi devlet tarafından Atmili olarak türkçeleştirilmiştir.)
İSTATİKSEL VERİLER:
Atmiler bu günkü yerlerine bir kaç yüzyıl önce Harput yöresindeki Gümüş madeninden göç etmişler.Atmilerin geçmişi ile ilgili bir geleneğe veya bilgiye ulaşmak oldukça zordur.
NÜFUS:(1919)
Aşiret 2505 aileden oluşmaktadır, bunlardan 1505'i sürekli olarak çadırlarda yaşamaktadır.Aşiretin bulunduğu kazalar aşağıdadır.
| KAZA | KÖYLERİN SAYISI | HANE SAYISI | NOT |
| PAZARCIK | 8 | 1040 | Ailelerin 130 adedi yıl boyu ovada kalır |
| BESNİ | 7 | 680 | Ailelerin 85 adedi yıl boyu ovada kalır |
| ELBİSTAN | 11 | 665 | Bu köyler dağda kurulmuştur ve yaylalar köyün yakınındadır |
| AKÇADAĞ | 2 | 180 |
TOPLAM:.......28 2565
yazın göç ettikleri yaylalar sırıklı ve nurhan dağlarında bulunmaktadır. Yayla ile kışlıklar arasında 3 günlük mesafe vardır. Yaylaya Mayıs ayı ortalarında çıkarlar, Eylülde geri dönerler.
Atmi Aşiretinin, harput, Gümüş Maden , arapkir,İslahiye, Kilis ve Maraş'ta yaşayan başka kesimleride vardır. Ancak bunlar aşiretin asıl gövdesinden bağımsızdırlar.
Aşiretin büyük savaş sırasında orduya verdiği 200 askerden ancak 30'u geri dönmüştür. Salgın hastalıkların ve açlığın yol açtığı kayıplarla nüfus % 10 oranında gerilemiştir. Ancak aile sayısı azalmamıştır.
DİL:
Hem kürtçe hemde türkçe konuşulur, konuşulan kurmancı, diyarbakır'da konuşulan kürtçeye oldukça benzerdir. %6 oranında bir farklılık dışında kelimeler ortaktır.
GİYİM:
Yazın: Şalvar, Zabun(Uzun Gömlek) Saku(Avrupa modelinde Ceket),
Kışın: Şal, Şepik,(Kürt Ulusal giysisi)
Başlık: Kırmızı Fes yada beyaz şapka(Kulık), Şar
DİN:
Aşiretin yarısı şii (alevi diye bilinmektedir) diğer yarısıda sünnidir. Dini inanışları bakımından şiiler ile suniler arasında hiç bir sorun çıkmamaktadır. Şiiler ile suniler aşiret içinde bir birlerinden kız alıp vermektedir. Gelinin yada doğacak çocuk için hiç bir zorlayıcı şart öne sürülmemektedir.
Ne şiilerin ne de sunnilerin dindar oldukları söylenebilir. Din adamları da çok büyük öneme sahip değillerdir.Mollalar, seyyitler ve diper kutsal kişiliklerin sayıları oldukça azdır.
LİDERLİK:
Şu anki aşiret reisi(1919 yılı) Yakup Paşa, ondan önceki reisleri sırası ile, Süleyman Ağa, Muhammed Ağa, Baz Ağa,Assaf Ağa ve İbrahim Ağa. reislik babadan oğula geçer.
Yakup Paşa Şeyh Muhammed tapu Ağa'nın kızı ile evli.
Yakup paşa 170 cm. boylarında, kaygılı bakışlara ve sinsi bir görünüşe sahiptir. Belkide bunun sebebi geçen yıl Türklerin Paşayı eşkiya çetelerine yardım ettiği suçlaması ile 9 aylığına hapsetmeleridir.
Dışa dönük bir kişiliği var ancak biraz heyecanlı ve fevri birisi.iyi niteliklere sahip birisi olarak elinnden geldiği ölçüde faydalı işler yapmaya çalıştığı açıktır. Doğal olarak, bir anti Türk'tür ve "Kürt Milliyetçisidir".
SİLAHLI GÜÇ VE SİYASET:
Aşiret kavgacılık ile nam salmıştır. Sahip oldukarı tüfeklerin sayısını tahmin etmek oldukça güç, ancak bizzat yakup paşanın heyetimizde bulunan Kürtlerden birine söylediğine göre tüfek sayısı 2000'dir.
Türk yapımı tüfeklerin her biri 8 Sterlin değerindedir.Bir fişek mermide 10 mecidiyeden satılmaktadır.
Atlı asker kapasitesi 50 cıvarındadır.
Şu anda aşiret Malatyada yaşayan Balyan Kürtleri ile kavgalıdır.Geçen yıl bir kız meselesi yüzünden kavga çıkmış, başka sorunlarında eklenmesi ile kavga kışın da devam etmiş ancak düşmanlık uzun sürmemiştir.Dolayısı ile etkisini yitirmiştir..
1919 Ağustosunda yapılan anti ingiliz ve pan-islamist propagandalarından etkilenmemişlerdir. Ve bu tür propagandalardanda etkilenecek gibi görünmüyorlar.
AĞIRLIK - ÖLÇÜ BİRİMLERİ VE FİYATLAR:
Kod:(Tahıllar için kullanılır)= 10 okka=12.5 kilo
Ritl:(Yün vb tartısı için kullanılır)=2 okka=2,5 kilo
Arin:270 cm
Lıng= 30 cm
Bir kod buğday=28 kuruş, yani bir ton buğday 120 mecidiyedir.
Bir kod Arpa= 20 kuruş, yani bir tonu 80 mecidiyedir
Bir Ritl Yün= 25 kuruş, yani kilosu 15 mecidiyedir
Bir Rıtl keçi kılı= 20 kuruş, yani 15 mecidiyedir
Bir Ritl Mazı= 10 kuruş, yani,kilosu 6 mecidiyedir.
Bir yaşında koyun(Kavır) 14-15 mecidiyedir
İki Yaşında koyun(Hogeç yada Hugiç) 17 mecidiyedir
PARA BİRİMİ:
Altın Lira=7.5 Mecidiye
Mecidiye=25 kuruş
Kağıt Lira=2 Mecidiye
1 Temmuz 1919 dan itibaren nikel sikke tedavülden kaldırılmıştır.
TARIM:
İki Öküz çekerli 580 saban bulunmaktadır.Bu sayı savaştan önce 1380 idi
Ovada verim 1'e 8 dağlık kesimlerde ise 1'e 12 cıvarındadır
HAYVANCILIK:
Savaş öncesinde varlıklı bir ailenin 200 başlık sürüsü, fakir ailenin ise ancak 25 baş hayvanı bulunurdu. Savaş sonrasında bu rakamlar yarı yarıya düşmüştür. Sürüler genelde küçük baş hayvanlardan oluşmaktadır. Dağlık kesimler otlanmak için uygun değildir.
Burada yaşayan keçi türü "Bızına raş" (Kara Keçi)olarak adlandırılmaktadır.Bu keçiden yılda bir kilo sade tere yağı elde edilir.
Mu olarak adlandırılan keçi kılı Ritl(2.5 kilo) üzerinden satılır. Savaştan önceki fiyatı 10 kuruştu.Şimdiki fiyatı ise 20 kuruştur.
Yünün (Hirri) Ritl fiyatı 25 kuruştur.
DOĞAL ÜRÜNLER:
İki çeşit mazı bulunmaktadır. Birinin ham hali yeşil diğerinin ise mavidir.Olgunlaştığında ikiside beyazlaşır.yeşil mazının fiyatı 10 kuruştur. verim yıldan yıla çokdeğişir. iyi bir yılda 15 ritl toplanabilir. Gumi yaygındır fakat toplanmaz.
ZENAAT VE TİCARET:
Aşiret ne zenaatla ne de katırcılıkla uğraşır. Kadınlar halıi kilim heybe dokurlar ayrıca çorap örerler.
EKONOMİ:
yarı göçebe olanlar(Kışları Besni ve Pazarcık kazalarında geçirirler) Kendilerine yetecek kadar tahıl üretememektedirler. hayatlarını sattıkları hayvan, yün vb gibi mallarlardan elde ettikleri elirler ile idame ederler.
Savaşta önce her 3 aileye bir saban düşmekte idi. Ancak dağlık kesimlerdeki köylerde ise aile başına düşen saban sayısı birden fazladır. Yetiştirdikleri tahıl kendi ihtiyaçlarında da fazlaydı.
TOPRAKLARIN TASARRUF HAKKI:
bütün toprağın ve suyun sahibi ağadır.Çiftçilerin yarısının kendilerine ait sabanları bulunmaktadır. Saban sahibi olmayanlar ise bir çeşit ortakçı, aslında Ağa için çalışan tarım işçisi gibi düşünülmelidir. Ortaklar için devlete 4000 kuruş vergi ödenmektedir.
SAĞLIK:Alçak kesimlerde sıtmaya rastlanır.Bu hastalık için kullanılan doğal bir ilaç yoktur. Bilinen tek çözüm soğuk suya girmektir.
İspanyol gribinden 100 kişi hayatını kaybetmiştir. hali hazırda pek yaygın olmayan uyuzdan başka hastalığa rastlanılmamaktadır.
LÜTFEN BİLGİLERİ KULLANIRKEN SİTEMİZİ KAYNAK GÖSTERİNİZ
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder